Yazımıza ikramiyenin ne olduğunu tanımlayarak başlayacak olursak; ikramiye; işçinin işyerine olan katkıları sebebiyle bir defada veya belirli aralıklarla ya da işçiyi ilgilendiren doğum, ölüm, evlenme gibi nedenlere bağlı olarak yapılan ücretin eki niteliğindeki ödemelerdir. Prim ise, işçinin mal veya hizmet üretiminde daha istekli hale gelmesi ve başarısının artması için işverence ödül niteliğinde verilen ek ödemeler şeklinde tanımlanabilir.
Prim ödemesinde amaç, işçinin daha verimli bir şekilde çalışmaya özendirilmesidir. Primin kişiye özgü olması sebebiyle genel bir nitelik taşıması gerekmez. Primden farklı olarak ikramiye genel bir nitelik taşır ve uygulamadan işyerinde çalışan bütün işçiler yararlanır. Başka bir anlatımla işveren tarafından ayrımı haklı kılan geçerli nedenler olmadığı sürece ikramiye ve prim yönünden eşitlik ilkesine uygun davranılmalıdır.
İşçinin ikramiyeye hak kazanması için işyerinde ikramiye ödemesini gerektiren dönemin sonuna kadar çalışmış olması gerekmez. İşyerinde çalışılan süreyle sınırlı olmak üzere işçinin ikramiye talep hakkı vardır. Aynı durum prim içinde geçerlidir.
İkramiye bireysel ya da toplu iş sözleşmeleri ile kararlaştırılabilir. İş sözleşmesinde kararlaştırılmamış olsa dahi işveren tarafından yapılan ikramiye ödemesinin “işyeri koşulu” olduğu kabul edilmelidir. Her durumda ikramiyenin işverence tek taraflı olarak ortadan kaldırılması ya da azaltılması mümkün olmaz. Bilindiği üzere genel olarak işçinin zararına olacak bir değişiklik tek taraflı yapılamaz. Aynı koşullar prim içinde geçerlidir.
İkramiyenin hesaplanmasına bakacak olursak eğer; ikramiye yılda kaç kere kaç maaş karşılığı verildiğine göre hesaplanır. Tam yıl çalışmalar için aylık ücrete göre kararlaştırılan ücret üzerinden artan süreler varsa kıstelyevm hesabıyla hesaplama yoluna gidilir. Primde ise hesaplama, sözleşme veya işyeri uygulamasında kabul edilen sisteme göre değişiklik gösterir.
İkramiye hesaplanmasına örnek üzerinden bakalım: Farz edelim ki işçiye yılda 4 kere maaş tutarında ikramiye alacağı ödenmektedir. İşçinin 1 yıl 6 ay 10 günlük ikramiye alacağı hesabı şu şekilde olur:
Ücret:
1.200,00 TL brüt
Yarım Maaş: 600,00 TL
1 yıl için: 2.400,00 TL brüt
6 ay için: 1.200,00 TL brüt
10 gün için: 65,75 TL brüt
Toplam: 3.665,75 TL
İkramiye ve prim geniş anlamda ücret niteliğinde olup gününde ödenmemesi halinde bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faize karar verilmelidir. İkramiye ve primde göz önünde bulundurulacak zamanaşımı, 4857 sayılı İş Kanunun 32/8 maddesinde, işçi ücretinin beş yıllık özel bir zamanaşımı süresine tabi olduğu düzenlemesi kapsamındadır.
Hukuk Desteği
iletisim: [email protected]
Çok teşekkürler çok faydalı bir yazı olmuş.