Dünyadaki fikri mülkiyet alanındaki son gelişmelerle birlikte artık kişilerin fikir ve sanat eserleri üzerindeki hakları da hukuki anlamda koruma altına alınmıştır. Bu hakların ihlali durumunda; yargı mercileri tarafından ihlal eden kişiye yaptırım uygulamaktadır. Bu başlıkta anlatacağımız konu, bir fikir veya sanat eserinin ikinci el satışının hak sahibinin (eser sahibi) yasal haklarına tecavüz oluşturup oluşturmayacağı noktasında toplanmaktadır.
Günümüzde birçok mecrada ikinci el plak, resim, kitap ve sair eser satılmaktadır. Kural olarak bir eseri çoğaltma ve yayma hakkı münhasıran eser sahibine aittir. Ancak eser sahibinin izni ile bu hak başkalarına devredilebilir. Yukarıda bahsetmiş olduğumuz ikinci el satış yapan yerler de aslında “yayma” fiilini gerçekleştirmektedirler. Ancak bu şekilde yayma eser sahibinin haklarına tecavüz fiilini oluşturmamaktadır.
Kanun koyucu, doktrinde “ilk satış kuralı” diye adlandırılan bu durumu “mülkiyetin intikali” başlığıyla 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda 57. maddede hükme bağlamıştır. Buna göre; “Asıl veya çoğaltılmış nüshalar üzerindeki mülkiyet hakkının devri, aksi kararlaştırılmış olmadıkça, fikri hakların devrini ihtiva etmez. Bir güzel sanat eseri üzerinde çoğaltma hakkını haiz olan bir kimseden kalıp ve sair çoğaltma aletlerinin zilyedliğini iktisap eden kimse, aksi kararlaştırılmamışsa, çoğaltma hakkını da iktisap etmiş sayılır.” bir eserin aslı veya çoğaltılmış nüshaları üzerinde mülkiyet hakkı elde eden kişi bu hakkı dilediği gibi devreder. Bu mülkiyetin devri, fikri hakların devri anlamına gelmeyecektir. Ancak aynı madde kapsamında özellikle taraflar arasında “aksi kararlaştırılmadıkça” şeklinde ayrık durum da düzenleme altına alınmıştır.
Eser üzerinde mülkiyet hakkı iktisap eden kişi, eser sahibi ile akdedeceği sözleşmede eserin mülkiyet hakkının başkasına devredilemeyeceğini veya eserin mülkiyetinin devri halinde fikri haklarının da devri anlamına geldiğini ayrıca kararlaştırabilir. Kişilerin sözleşme serbestisi bu anlamda mevcuttur. Mülkiyetin nakli şarta bağlanabilir.
Bahsetmiş olduğumuz bu kanun maddesi uygulamada internetten satış yapan siteler için de büyük önem taşımaktadır. Birçok internet sitesi kişilerin sadece üyelik alarak bazı eşyaların satışını yapmalarına izin vermektedir. Bu satışların hukuki alt yapısı yukarıda açıklana Kanun maddesidir.
Hukuk Desteği