Haklı Nedenle Fesih Kavramı
İşverenin haklı nedenle derhal fesih hakkı 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesinde düzenlenmiştir. İşverenin bu fesih hakkını kullanmasında, işçi ile imza altına alınan iş sözleşmesinin belirli veya belirsiz süreli olmasının bir önemi yoktur. Haklı nedenle fesih olağanüstü fesih veya derhal fesih olarak da adlandırılmaktadır. Bu fesih türü belirli süreli iş sözleşmelerinde de belirsiz süreli iş sözleşmelerinde de uygulanabilecektir. Haklı nedenle bir fesih durumunun gündeme gelebilmesi için sözleşmeye bu şartlarda devamın feshetmek isteyen taraf için artık çekilmez hale gelmiş olması gerekmektedir. Haklı nedenle fesihte işveren haklı gördüğü nedeni fesih açıklamasında bildirmek zorundadır. İlerleyen aşamalarda bu sebebin gerçekten mevcut olup olmadığının ispatı da işverene düşmektedir. Belirtilen haklı neden daha sonra değiştirilemeyecektir, işveren o sebeple bağlıdır.
Haklı nedenle fesihte sözleşme bozucu yenilik doğuran bir nitelik ihtiva ettiğinden fesih açıklaması karşı tarafa ulaştığı anda sonuçlarını doğurur. Bu ulaşma anı ise fesih bildiriminin işçinin öğrenebileceği hakimiyet alanına ulaşması halinde mümkün olur.
İş Kanunu’nun 25. maddesi “ve benzerleri” kelime grubunu kullanarak sınırı kesin belirlemediğini belirtmiştir. O halde maddedeki ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan haller şartların özelliğine göre objektif olarak değerlendirilmelidir.
Haklı Nedenle Fesih Şartları
1. Sürekli Bir Hizmet Sözleşmesinin Varlığı
İş Kanunu 10. maddesi hükmü gereği nitelikleri bakımından 30 iş gününden fazla süren işlere sürekli iş denir.
2. Haklı Nedenlerin Varlığı
Bu nedenler İş Kanunu 25. maddesinde gösterilmiştir.
2.1 Sağlık Sebepleri
Bu hal işçinin kusuruna dayalı hastalığı veya sakatlığı, tedavi edilemeyen nitelikteki hastalığı ve çalışmasını engelleyen diğer nedenler olarak anlaşılmaktadır.
2.2 Ahlak ve İyiniyet Kurallarına Uymayan Haller ve Benzerleri
İşçinin iş sözleşmesinden doğan en temel borcu iş görme edimi ve bu edimini yerine getirirken doğruluk ve dürüstlük kurallarına uygun bir şekilde hareket etmesidir. İşçi bu güvene aykırı hareket ederse işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle feshi gündeme gelebilecektir. Bu bağlamda “ve benzerleri” kısmından ve bendin yoruma açık olmasından ötürü birçok halde bu durumla karşılaşılabilecektir. Örn; işçinin başka bir iş aramak için işyerini terk etmesi.
İşçinin işvereni yanıltması, işçinin şeref ve namusa dokunacak sözleri ve davranışları, işçinin işverenin başka işçisine cinsel tacizde bulunması, işçinin işverene veya başka işçisine sataşması, işçinin içki veya uyuşturucu madde kullanma yasağına aykırı hareket etmesi, işçinin doğruluğa ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması, işçinin işvereninin güvenini kötüye kullanması, işçinin hırsızlık yapması, işverenin meslek sırlarını ortaya atması ve işçinin doğruluğa ve bağlılığa uymayan diğer davranışları, işçinin işyerinde suç işlemesi, işçinin devamsızlığı, işçinin yapmakla yükümlü olduğu görevleri yapmaması, işçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi veya işyerinde zarara yol açması olarak bent altında bu hususlar düzenlenmiştir.
2.3 Zorlayıcı Sebeplere Dayanan Fesih
Maddenin 3. bendi uyarınca “işçiyi işyerinde 1 haftadan fazla süre ile çalışmaktan alıkoyan zolayıcı bir sebebin ortaya çıkması” iş sözleşmesinin feshinde haklı neden oluşturmaktadır. İşyerindeki çalışma devam etmesine rağmen işçi kendi çevresinden kaynalanan zorlayıcı neden yüzünden işine gidemez ve devamsızlığı 1 haftadan fazla sürerse işverenin iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı doğmaktadır zira; bu andan itibaren iş sözleşmesinin ifası artık geçici değil sürekli bir ifa imkansızlığı olarak görülmektedir. Ayrıca işçi ister kusuruyla ister kusurusuz olarak gözaltına alınmış olsun “işçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın 17. maddeki bildirim süresini aşması” düzenlemesi uyarınca iş sözleşmesini askıya alınmasından mütevellit 1 haftalık süreyi aştığı anda işverenin haklı nedenle fesih hakkı doğmaktadır.
Fesih Hakkının Kullanım Süresi
İşverenin İş Kanunu madde 25/2 bendi kapsamında gerçekleştireceği işten çıkarmalarda, derhal fesih hakkını kullanma süresi 6 iş günü ile sınırlandırılmıştır. İşveren’in ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallere dayanarak sözleşmeyi fesih yetkisi, işçinin bu çeşit davranışlarda bulunduğunu öğrendiği günden başlayarak 6 iş günü geçtikten ve her halde fiilin gerçekleşmesinden itibaren bir yıl sonra kullanılamayacaktır. Ancak işçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmayacaktır.
Hukuk Desteği