Türk Borçlar Kanunu (“TBK”) madde 336/1’e göre taşınmaz malını kiraya veren şahıs, kiralanan taşınmazda bulunan kiracıya ait bir kısım taşınır mal üzerinde kira bedelinin güvencesi olmak üzere hapis hakkına sahiptir. Kiraya verenin taşınır mallar üzerinde hapis hakkı bulunurken taşınmaz mal üzerinde böyle bir hakkı yoktur.
TBK madde 336: “Taşınmaz kiralarında kiraya veren, işlemiş bir yıllık ve işlemekte olan altı aylık kira bedelinin güvencesi olmak üzere, kiralananda bulunan ve kiralananın döşenmesine veya kullanılmasına yarayan taşınırlar üzerinde hapis hakkına sahiptir. Kiraya verenin hapis hakkı, alt kiracının asıl kiracıya olan kira borcunu aşmamak üzere, alt kiracının kiralanana getirdiği aynı nitelikteki taşınırları da kapsar. Hapis hakkı, kiracının haczedilemeyen malları üzerinde kullanılamaz.”
Hapis hakkı geçmiş bir yıllık ve işleyecek altı aylık kira alacağının teminatını oluşturmak amacıyla, kiralanan malın döşenmesine yahut kullanılmasına yarayan taşınırlar üzerinde bulunmaktadır. Kiralayanın bu hakkı yukarıda bahsi geçen dönem için her zaman kullanılabilmektedir.
Hapis hakkı, hapis hakkına konu olabilecek malın, kiralanan taşınmaza getirilmesiyle doğmaktadır. Taşınır malın kiralanan taşınmazdan geçici olarak çıkarılması hapis hakkını sona erdirmemektedir. Taşınır malın kiralanandan sürekli olarak ayrılması halinde hapis hakkı sona ermektedir.
Hapis hakkı, İcra ve İflas Kanunu uyarınca kira alacağının teminatı olarak, kiralanana getirilen, haczi kabil taşınır (menkul) mallar üzerinde kullanılabilmektedir. TBK madde 336/3’te kiralayanın hapis hakkını ancak kiracının haczi kabil malları üzerinde kullanılabileceği düzenlenmiştir. Hapis hakkının sadece kiralananda bulunan ve kiralananın döşenmesine veya kullanılmasına yarayan taşınırlar üzerinde olabileceği dikkate alındığında, kiralananın döşenmesine veya kullanılmasına yarayan taşınırlardan haczi kabil olmayanlar hapis hakkı kapsamında bulunmamaktadır. Ayrıca belirtmekte fayda var ki; hapis hakkı, alt kiracının kiralananda bulunan ve kiralananın döşenmesine veya kullanılmasına yarayan taşınırlarını da kapsamaktadır. Hapis hakkı bu mallar üzerinde alt kiracının birinci kiracıya olan kira borcunu aşmamak üzere kullanılabilmektedir.
Hapis hakkına tabi mallar hakkında, icra müdürü veya sulh hâkimi tarafında defter tutulmasına karar verilebilmesi istenebilmektedir. İster icra müdürlüğünden talep edilmiş olsun, isterse sulh hukuk hakiminden bu yönde karar alınmış olsun, hapis hakkının kullanılmasına ilişkin her talep için ayrı dosya açılmaktadır (defter tutulması istemi harca tabi değildir). Taşınır mallar, bunları alıkoymaya ilişkin bir karar çıkmadan, gizlice veya zorla götürülürse, götürülmelerinden başlayarak on gün içinde kolluk gücünün yardımıyla kiralanana geri getirilir.
Kiraya veren, kiracının mallarına Türk Ceza Kanunu kapsamında hırsızlık, yağma veya dolandırıcılık… suçlarından birini işlemek suretiyle el koymuşsa Yargıtay kararlarında da belirtildiği üzere bu durum hapis hakkının kullanılması olarak görülmemektedir. Fakat Yargıtay, hapis hakkına konu mallar, kiraya verenin elinde sözleşme gibi hukuki bir ilişki nedeniyle bulunuyor ve kiraya veren bu mallar üzerinde defter tutturmaksızın doğrudan el koymak suretiyle hapis hakkını kullanıyorsa, bu hususu hapis hakkının kullanılması olarak değerlendirmekte ve hapis hakkının kullanımı için ayrıca defter tutulmasını gibi bir şart koşmamaktadır.
Hukuk Desteği