Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne (“AİHS”) taraf olan ülkeler Sözleşme’nin gereklerini yerine getirmekle yükümlüdür. Bu doğrultuda AİHS ile güvence altına alınan hakların ihlali halinde, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (“AİHM”) konuyu dava haline getirebilecektir. Hal böyle olunca akit devlet olan Türkiye de söz konusu davaların tarafı olabilmektedir. AİHS 46. maddesinde “Yüksek Sözleşmeci Taraflar, taraf oldukları davalarda Mahkeme’nin verdiği kesinleşmiş kararlara uymayı taahhüt ederler.” denilmektedir. Bunun anlamı, akit devlet olarak Türkiye’nin de diğer devletler gibi AİHM kararlarına uyma yükümlülüğünün olduğudur.
Bu yazımızda açıklamalarda bulunacağımız konu AİHM’e yapılmış bazı başvuruların, tazminat ödenmek üzere çözüme kavuşturulmasına dair usul ve esasları belirlemek olacaktır.
6384 sayılı Kanun ile kurulan Komisyon şimdilik AİHS’nin 6. Maddesinde açıklanan adil yargılanma hakkının ihlal edildiği, uzun yargılanma veya mahkeme kararlarının geç icrası ya da hiç icra edilmemesi ile ilgili şikayetleri inceleyecektir. Komisyonun inceleyeceği kararlar 23.09.2012 tarihine kadar AİHM’e yapılmış ve halen AİHM önünde derdest olanlardır.
Söz konusu tarihten sonra Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yolu ile şikayet imkanı sunulmuştur. Komisyonun çalışmaları sonucu yaklaşık 4000 başvurunun tazminat ödenmek suretiyle AİHM gündeminden düşürülmesi planlanmaktadır. Bununla birlikte Kanunda komisyonun görev alanının genişletilebileceği düzenlenmiştir. Bu Komisyon Bakanlıklar marifetiyle toplam beş kişilik olarak kurulur. Bunlardan dört üye Adalet Bakanlığı tarafından seçilen hakimlerdir, bir üye ise Maliye Bakanlığı tarafından atanacaktır. Komisyon Başkanı bu üyeler arasından Adalet Bakanlığı tarafından seçilir. Komisyona müracaatlar ise AİHM’e başvuru tarihini ve numarasını gösteren resmi kayıt kabul mektubu, başvuru formu ve diğer ilgili bilgi ve belgelerle birlikte, müracaat edenin kimlik bilgilerini içeren imzalı bir dilekçeyle yapılır. Başvurular Cumhuriyet Başsavcılıkları aracılığı ile de yapılabilir. Burada Cumhuriyet Başsavcılığına yapılan müracaat tarihi esas alınır ve başvuru belgesi derhal Komisyon’a gönderilir.
Komisyon başvuruları dokuz ay içinde değerlendirir. Bu değerlendirmeyi AİHM emsal kararlarını da göz önünde bulundurarak gerekçeli karar yazmak suretiyle gerçekleştirecektir. Kararın tebliğ tarihinden itibaren onbeş gün içerisinde Komisyon aracılığıyla Ankara Bölge İdare Mahkemesi’ne karara karşı itiraz etmek mümkündür. Söz konusu itiraz üç ay içinde karara bağlanır.
Bununla beraber ödenmesine karar verilen tazminat, kararın kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde Adalet Bakanlık’ı tarafından ödenir. Ödemeye ilişkin düzenlenecek kâğıtlar damga vergisinden, yapılacak işlemler harçlardan muaftır.
Hukuk Desteği