AŞIRI İFA GÜÇLÜĞÜ

Aşırı ifa güçlüğü, Türk Borçlar Kanunu’ndan anlaşılacağı üzere sözleşmenin yapıldığı sırada taraflarca öngörülmeyen ve öngörülmesi de beklenmeyen olağanüstü bir durumda, borçludan kaynaklanmayan bir sebeple ortaya çıkan ve sözleşmenin yapıldığı sırada mevcut olguların, kendisinden ifasının istenmesini dürüstlük kurallarına aykırı düşecek derecede borçlu aleyhine değiştiren ve ifanın aşırı ölçüde güçleşmesi olarak düzenlenen bir kurumdur.

Aşırı ifa güçlüğü halinde borçlu hakimden sözleşmenin yeni koşullara uyarlanmasını isteme hakkına sahiptir. Eğer yeni koşullara uyarlanması mümkün değilse borçlu sözleşmeden dönmeyi talep edebilir. Borçlunun bu hakları ahde vefa ilkesinin istisnası olarak düşünülebilir.

Bu hükmün uygulanması belli şartların mevcudiyetine bağlıdır, bu şartlar;

-Taraflarca öngörülemeyen bir durumun oluşması

-Bu durumun borçludan kaynaklanmaması

-Gerçekleşen bu durum sonrasında ifanın dürüstlük kuralına aykırılık oluşturacak biçimde güçsüzleşmesi

-Borçlunun, borcunu henüz ifa etmemiş veya ifanın aşırı ölçüde güçleşmesinden doğan haklarını saklı tutarak ifa etmiş olması.

Yukarıda saydığımız şartların varlığı halinde hakim, sözleşmeyi inceleyerek karar verecektir. Borçlunun sözleşmeden dönme ve yeni koşullara uyarlanmasını isteme hakkı seçimlik nitelikli değildir. Ancak doktrinde önce sözleşmenin uyarlanmasının talep edilmesi gerektiği kabul edilmiştir.

Hakim sözleşmeyi uyarlarken tarafların iddiaları ve talepleri ile bağlı değildir. Sözleşmeyi hakkaniyete uygun olarak uyarlaması gerekmektedir.Uyarlama kararı inşai niteliktedir, çünkü hakim kararıyla gerçekleşir.

Hakim borçlunun talebi olmaksızın sözleşmeyi sona erdirme kararı veremez. Sözleşmeden dönme kararının verilmesi ile kararın verildiği zamana kadar gerçekleşen edimler iade edilerek sözleşme hiç gerçekleşmemişçesine bir hale getirilir. Sözleşme hiç kurulmamış gibi kabul edilir.

Sözleşmenin feshi halinde ise, fesih anından itibaren borçlar ifa edilmeyecek ancak fesihten önce gerçekleşen edimlerin iadesi de istenemeyecektir. Sözleşme feshedildiği tarihten itibaren ileriye dönük olarak hüküm doğurmayacaktır.

Sözleşmenin sona erdirilmesi alacaklı taraf için bir zarar meydana getirecek olursa hakim denkleştirme adı altında bir tazminata hükmedebilir. Denkleştirme tazminatı, alacaklının ifanın gerçekleşmesi adına yaptığı masrafları içermelidir, ancak borçlunun da ifa adına yaptığı masraflar var ise (harç yatırılması, vergi ödenmesi ve sair…) tazminatın hesaplanmasında söz konusu harcamalar da göz önüne alınarak karar verilmelidir.

                                                                                                                            Hukuk Desteği