Hapis cezaları üçe ayrılır:
- Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezaları,
- Müebbet hapis cezaları
- Süreli hapis cezaları
Süreli hapis cezaları, ağırlaştırılmış müebbet ve müebbet hapis cezalarının aksine hükümlünün hayatı boyunca devam etmez, belirli bir süre için uygulanır. Süreli hapis cezaları bir aydan kısa ve yirmi yıldan fazla olamaz. Ceza bir yıl veya daha az bir süre olarak belirlenmişse kısa süreli hapis cezası olarak kabul edilir.
Kısa süreli hapis cezalarının bazı durumlarda Türk Ceza Kanunu 50. maddesinde sayılan seçenek yaptırımlara dönüştürülmesi mümkündür. Burada dikkat edilmesi gereken husus hükümlünün çarptırıldığı cezanın hapis cezası olması gerektiğidir. Seçenek yaptırımlar yalnızca hapis cezası alındığı hallerde uygulanır, cezanın hükmün açıklanmasının geriye bırakılması veya cezanın ertelenmesi gibi hallere çevrilmesi halinde seçenek yaptırımlara başvurulamaz.
Kısa süreli hapis cezalarını seçenek cezalara çevirirken suçlunun;
- Kişiliği,
- Sosyal ve ekonomik durumu,
- Yargılama süresince pişmanlığı,
- İşlediği suçun niteliği göz önüne alınır.
- maddede belirtilen seçenek yaptırımlar ise şunlardır:
1.Adli para cezası,
2.Mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi,
3.En az iki yıl süreyle, bir meslek veya sanat edinmeyi sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etme,
4.Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, belirli yerlere gitmekten veya belirli etkinlikleri yapmaktan yasaklanma,
5.Sağladığı hak ve yetkiler kötüye kullanılmak suretiyle veya gerektirdiği dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırı davranılarak suç işlenmiş olması durumunda; mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle, ilgili ehliyet ve ruhsat belgelerinin geri alınması, belli bir meslek ve sanatı yapmaktan yasaklanma,
6.Mahkûm olunan cezanın yarısından bir katına kadar süreyle ve gönüllü olmak koşuluyla kamuya yararlı bir işte çalıştırılma.
Kısa süreli hapis cezası niteliğinde bir cezaya çarptırılan ve daha önce bir suçtan ceza almamış 18 yaşından küçük ve 65 yaşından büyük kişilere de diğer şartların varlığı halinde seçenek tedbirler uygulanabilir.
Bununla birlikte taksirle işlenen suçlarda (bilinçli taksir hali dışında) uzun süreli hapis cezasına çarptırılsa dahi, diğer şartların varlığında hükümlünün cezasının seçenek tedbirlere çevirilmesi mümkündür.
Cezanın seçenek tedbirlere çevrilmesine ilişkin hükmün kesinleşmesinden sonra Cumhuriyet Savcılığı tarafından tebligat düzenlenerek tedbirin uygulanmasına başlanır. Yapılan tebligata rağmen 30 gün içerisinde cezanın uygulanmasına başlanmaz ise veya cezanın uygulanmasına başlandığı halde devam edilmezse hükmü veren mahkeme kısa süreli hapis cezasının durumun gerekliliklerine göre kısmen veya tamamen infazına karar verir ve bu kararın derhal infazına başlanır. Ancak, hükümlüden kaynaklanmayan sebeplerle cezanın infazı gerçekleşmiyorsa mahkeme uygulanacak tedbiri değiştirir.
Hukuk Desteği