SENET İPTALİ MÜMKÜN MÜDÜR?

Senedin elden çıkması yahut kullanılmayacak hale gelmesi durumunda Türk Ticaret Kanunu (“TTK”) hükümleri uyarınca senedi kaybeden kimsenin ilk olarak ödeme yasağı kararı alarak üçüncü kişilerin senedi borçluya ibrazı ve ifa talebinde bulunması olasılığını ortadan kaldırması gerekmektedir. Ancak ödeme yasağı kararı alınmadan da senet iptali davası açmak pek tabi mümkündür. Davanın açılması aşamasına gelindiğinde, kaybı yaşayan kişinin senedin kimin elinde olduğunu bilip bilmemesi ihtimallerine göre yapılacak işlem ve başvurular farklılaşmaktadır. Senedin kimin elinde olduğu biliniyorsa istirdat davası, bilinmiyorsa senedin iptali istemli iptal davası açmak gerekmektedir.

İptal davası yukarıda yazılanlardan da anlaşıldığı üzere senedin  zayi olması, kullanılmayacak hale gelmesi, çalınması, kaybolması, yanması, yırtılması gibi ibrazının imkansızlaşmasına sebebiyet veren durumlarla karşılaşması, senet üzerinde bulunan bilgilerin silinmesi ve sair nedenlerin hakkın ileri sürülmesine mani olduğu durumlarda, kaybeden tarafından senedin kimin elinde ve nerede olduğuna dair bilgiye sahip olunamadığında açılacak bir dava türüdür. İptal davası için görevli mahkeme Asliye Ticaret Mahkemesi, yetkili mahkeme ise ödeme yeri veya hamilin yerleşim yerindeki mahkemedir. Söz konusu davaya ilişkin iptal şartları TTK  651. maddede yazılı bulunmaktadır. Buna göre;

1. Kıymetli evrak zayi olduğu takdirde mahkeme tarafından iptaline karar verilebilir.
2. Kıymetli evrakın zayi olduğu veya zıyaın ortaya çıktığı anda senet üzerinde hak sahibi olan kişi, senedin iptaline karar verilmesini isteyebilir.

İlgili maddeni lafzından da anlaşılacağı üzere senet iptal davası açabilmek için senetlerin zayi olması, senette saklı olan hakkın devam ediyor olması, senedin zıyaı sırasında yahut zıyaının öğrenildiği sırada senedin alacaklısı sıfatına haiz olunması, elden çıkmış olan senedin zilyetliğinin yeniden iltisabının mümkün olmaması, ilgili senedin iptalinin mümkün olması gerekmektedir. Senetlerin iptaline ilişkin TTK’da senetlerin emre mi, hamiline mi yoksa nama mı yazılı olduğu tespit edilerek iptal işleminin senedin türüne göre yapılması gerektiği belirtilmiştir.

Konuyla ilgili T.C. Yargıtay 19. Hukuk Dairesi 23.10.2001 tarihli E. 2001/2417 ve K. 2001/6771 sayılı kararına yer vermek isteriz; “Davacı vekili, müvekkilinin boş ve imzalı olarak dört adet çek yaprağını kaybettiğini, durumu emniyete bildirdiğini ve çek iptal davası açtığını, davanın ödemeden men yetkisi bulunması nedeniyle reddedildiğini, çeklerden birisinin tahsili için müvekkili aleyhine takibe geçildiğini, çek arkasındaki şahısları tanımadığı gibi takip alacaklısının da herhangi bir borcu bulunmadığını çekteki yazıların davacıya ait olmadığını iddia ederek takip konusu çekten dolayı borçlu olmadıklarının tesbitine karar verilmesini talep ve dava etmiştir. Davalı vekili, müvekkilinin davacının inşaat işlerini yaptığını, dava konusu çekin borç ilişkisi nedeniyle verildiğini, davacının önceden kaybettiğinden bahisle başvuruda bulunduğunu ve çekleri daha sonra borçlarına karşılık keşide ettiğini belirterek davanın reddiyle %40 tazminata hükmedilmesini istemiştir. Mahkemece, toplanan delillere göre davacının çek keşidecisi olduğu, çekin iptali ve geri verilmesini isteyemeyeceği, dinlenen davacı tanıklarının beyanlarından da dava konusu çekin kaybolan çek olduğu ve davalının bu durumu bilerek davacının zararına iktisap ettiğinin anlaşılamadığı gibi davalı ile alacak-borç ilişkilerinin bulunmadığı ve çekin bu nedenle verilmediğine dair kanıt ibraz edilemediğinden davanın reddine, İİK.nun 72/3. maddesi gereği takip dosyasına tedbir konulduğundan %40 oranındaki 1.463.200.000.TL tazminatın davacıdan tahsiline dair verilen hüküm davacı vekilince temyiz edilmiştir. Dosyadaki yazılara, kararın dayandığı delillerle gerektirici sebeplere, delillerin takdirinde bir isabetsizlik bulunmamasına göre, davacı vekilinin yerinde görülmeyen bütün temyiz itirazlarının reddiyle usul ve kanuna uygun bulunan hükmün onanmasına, 23.10.2001 gününde oybirliğiyle karar verildi.”

                                                                                                                     Hukuk Desteği