Hakimin dosya üzerinden (duruşmasız) ön inceleme yaparak, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar veremediği takdirde; ön inceleme duruşması açmak suretiyle tarafları dinleyebileceğini belirtmiştik. (Bkz: …) Bu halde, tayin edilen ön inceleme duruşmasında hakim ilk olarak dava şartları ve ilk itirazlar yönünden tarafları dinler ve kararını verir. Hakimin bu konudaki kararı, görevsizlik veya yetkisizlik gibi davayı sonlandıran mahiyetteyse; davanın esası bakımından bir ön inceleme yapılmaksızın, dava, o mahkemede sona erer. Ancak anılan karar davayı sona erdiren bir içerik taşımıyorsa, davanın esası hakkında ön incelemeye geçilir. Burada, hakim artık tarafların iddia ve savunmalarını dinleyip uyuşmazlık konularını tespit eder ve tutanağa geçirtir.
Duruşmanın devamında, hakim tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder. Tarafların dava konusu uyuşmazlık hakkında anlaşma ihtimalinin varlığını görürse, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma bir başka deyişle ikinci ön inceleme günü tayin edebilir. Ön inceleme sonunda, tarafların bir anlaşmaya varıp varamadıkları, anlaşma sağlayamadılarsa ihtilaf konularının neler olduğu ön inceleme tutanağına geçirilir ve tutanak duruşmada mevcut olan taraf ve varsa vekillerince imzalanır. Tahkikat, ön inceleme tutanağı dikkate alınarak yürütüleceğinden, bu tutanak yargılamada özellikle önem taşımaktadır.
Kural olarak, taraflar her ne kadar davada dayandıkları delilleri dilekçelerine eklemek veya ellerinde bulunmayan delillerin getirtileceği yeri dilekçelerinde belirtmek zorunda olsalar da; taraflara bu konudaki eksiklikleri için ön inceleme aşamasında son bir hak tanınmıştır. Nitekim, bu doğrultuda taraflara ön inceleme aşamasında iki haftalık kesin süre verilecektir. Söz konusu eksikliklerin verilen kesin süre içinde tamamlanmaması halinde, tarafların o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilerek; yargılama mevcut delillerle sürdürülecektir.
Tüm bu açıklananlar, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 140. maddesinde “(1) Hâkim, ön inceleme duruşmasında, dava şartları ve ilk itirazlar hakkında karar verebilmek için gerekli görürse tarafları dinler; daha sonra, tarafların iddia ve savunmaları çerçevesinde, anlaştıkları ve anlaşamadıkları hususları tek tek tespit eder. (2) Uyuşmazlık konularının tespitinden sonra hâkim, tarafları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder; bu konuda sonuç alınacağı kanaatine varırsa, bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin eder. (3) Ön inceleme duruşmasının sonunda, tarafların sulh veya arabuluculuk faaliyetinden bir sonuç alıp almadıkları, sonuç alamadıkları takdirde anlaşamadıkları hususların nelerden ibaret olduğu tutanakla tespit edilir. Bu tutanağın altı, duruşmada hazır bulunan taraflarca imzalanır. Tahkikat bu tutanak esas alınmak suretiyle yürütülür. (4) Ön inceleme tek duruşmada tamamlanır. Zorunlu olan hâllerde bir defaya mahsus olmak üzere yeni bir duruşma günü tayin edilir. (5) Ön inceleme duruşmasında, taraflara dilekçelerinde gösterdikleri, ancak henüz sunmadıkları belgeleri mahkemeye sunmaları veya başka yerden getirtilecek belgelerin getirtilebilmesi amacıyla gereken açıklamayı yapmaları için iki haftalık kesin süre verilir. Bu hususların verilen kesin süre içinde tam olarak yerine getirilmemesi hâlinde, o delile dayanmaktan vazgeçilmiş sayılmasına karar verilir.” şeklinde düzenlenmiştir.
Hukuk Desteği