Türk Medeni Kanunu (“TMK”) m.56, “Dernekler, gerçek veya tüzel en az yedi kişinin kazanç paylaşma dışında belirli ve ortak bir amacı gerçekleştirmek üzere, bilgi ve çalışmalarını sürekli olarak birleştirmek suretiyle oluşturdukları, tüzel kişiliğe sahip kişi topluluklarıdır.” diyerek derneğin tanımını yapmaktadır. (Daha önceki yazımızda dernek hakkında ayrıntılı bilgilere yer verdik. Lütfen Bkz.)
Her tüzel kişilik de olduğu gibi, derneklerin de kuruluş amaçlarının ahlaka ve hukuka aykırı olmaması gerekmektedir. Ayrıca amacın imkansızlığı ve kanunda özel olarak belirtilen yasak amaçların kullanılması da, derneğin tüzel kişilik kazanmasını engeller. TMK’de, herhangi bir sınırlama öngörülmediği için amaç kavramı haliyle çok geniştir. Peki dernek kurulmadan önce belirlenen bu amaç, dernek kurulduktan belirli bir süre sonra değiştirilebilir mi? Derneğin amacı; dernek için büyük bir önem teşkil ettiğinden bu amacın değiştirilmesi, tüzel kişiliğin tamamen değişmesini anlamına gelmektedir. Eğer dernek, kuruluşunda belirlediği amacı gerçekleştirmişse, üyelerin oy çokluğuyla birlikte dernek amacı değiştirilebilir. Yeni belirlenen amacın hukuka ve ahlaka aykırı, kanunda özel olarak belirtilen yasak amaçlardan olması halinde dernek, mahkeme kararıyla feshedilir. İmkansız bir amaç belirlenmesinde, feshe gerek kalmadan dernek kendiliğinden son bulmaktadır. Yine belirtmek gerekir ki, bu imkansızlık genel kanıyla sabit olmalıdır.
Yargıtay 7. Hukuk Dairesi verdiği kararında; Yargıtay 7. Hukuk Dairesi, 25.11.2008 T., 2008/4109 E., 2008/5196 K.; “…Davalı dernek tüzüğünün 1. Maddesinde derneğin uzun adının ‘Lambda İstanbul Lezbiyen, Gey, Biseksüel, Travesti, Transseksüel Kadın ve Erkekler Arası Dayanışma Derneği’, kısa adının ‘Lambdaİstanbul LGBTT Dayanışma Derneği’ olduğu yazılıdır. Derneğin amaçları ise tüzüğün 2. Maddesi hükmünde 16 bent halinde sayılmıştır… Mahkeme hükmünün gerekçesinde derneğin adının ve amaçlarının kanuna ve ahlaka aykırı olduğu belirtilmiş ise de, cinsel kimlik veya yönelim kişilerin kendi istemleri ile seçtikleri bir olgu olmayıp, doğuştan veya yetiştirilmiş tarzından kaynaklanan ve kişilerin istemeyerek karşı karşıya kaldığı bir olgudur… Kişilerin kendi istemi dışında gerçekleşen böyle bir cinsel yönelime sahip olması ya da bu gibi kişileri tanımlayan sözcüklerin kullanılması ahlaksızlık olarak nitelendirilemeyeceği gibi, kanunlarımızda da yasaklanmamıştır. Hal böyle olunca derneğin adında ve tüzüğünde lezbiyen, gey, biseksüel, travesti ve transseksüel sözcüklerinin kullanılmış olmasının hukuka ve ahlaka aykırılığından söz edilemez … Davalı derneğin amaçlarının hukuka ve ahlaka aykırı olup olmadığı sorununa gelince, ahlak kuralları yer ve zamana ve özellikle toplumu oluşturan kişilere göre değişebilen sübjektif kurallardır. Derneğin amaçlarının ahlaka aykırı olduğundan söz edilebilmesi için; derneğin toplumun geneli tarafından kabul edilen yerleşmiş ahlak kurallarına aykırı amaçlarla kurulduğunun belirlenmesi, amacı gerçekleştirmek üzere yapılması öngörülen çalışmaların da bu amacı gerçekleştirmeye yönelik olması gerekir. Davalı derneğin tüzüğündeki… amacının genel olarak lezbiyen, gey, biseksüel, travesti ve transseksüel kişiler arasındaki birlik ve dayanışmanın güçlendirilmesi, bunların toplumun bir parçası olarak var olduklarının kanıtlanması, toplumda özgürlükçü bir ortamın oluşturulması, bu ortamda lezbiyen, gey, biseksüel, trasvesti ve transseksüel kişilerin de kendilerini ifade edebilmelerinin sağlanması, bu kişiler hakkında toplumda oluşan yanlış bilgi ve kanaatlerin düzeltilmesi, toplum dışına itilmelerinin önlenmesi ve bu konudaki ayrımcılığa son verilerek toplumla bütünleşmelerinin sağlanması olduğu anlaşılmaktadır… Hal böyle olunca davalı derneğin amaçlarının hukuka ve ahlaka aykırı olduğundan da söz edilemez…” şeklindeki hükümleriyle derneğin amaçlarının hukuka ve ahlaka aykırılık sınırını netleştirmiştir.
Hukuk Desteği