Türk mahkemelerinin milletlerarası yetkisine ilişkin genel yetki kuralı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun (“MÖHUK”) madde 40 ile düzenlenmiş, tüketici sözleşmesinden doğan uyuşmazlıklar açısından ise MÖHUK madde 45 ile özel yetki kuralı öngörülmüştür.
MÖHUK madde 45 ile düzenlenen özel yetki kuralının uygulanabilmesi için; uyuşmazlığın yabancılık unsuru taşıması ve hükümde açıkça düzenlendiği üzere MÖHUK madde 26’daki tanımı karşılayan bir tüketici sözleşmesinden doğan bir uyuşmazlık olması gerekmektedir. Madde 26’da yer verilen tanımı karşılamayan tüketici sözleşmeleri MÖHUK kapsamında değerlendirilmemektedir.
MÖHUK madde 26/1 “Meslekî veya ticarî olmayan amaçla mal veya hizmet ya da kredi sağlanmasına yönelik tüketici sözleşmeleri”nden bahsetmekte, bu tanıma uygun tüketici sözleşmelerinin tarafların seçtiği hukuka tabi olacağı öngörülmekte, madde 26/2’de ise tarafların hukuk seçimi yapmamış olması halinde mutad mesken hukukunun uygulanacağı düzenenmektedir. Madde 26/2’de mutad mesken hukukunun uygulanabilmesinde “a) Sözleşme, tüketicinin mutad meskeninin bulunduğu ülkede, ona gönderilen özel bir davet üzerine veya ilân sonucunda kurulmuş ve sözleşmenin kurulması için tüketici tarafından yapılması gerekli hukukî fiiller bu ülkede yapılmış veya b) Diğer taraf veya onun temsilcisi, tüketicinin siparişini bu ülkede almış veya c) İlişkinin bir satım sözleşmesi olması hâlinde, satıcı tüketiciyi satın almaya ikna etmek amacıyla bir gezi düzenlemiş ve tüketici de bu gezi ile bulunduğu ülkeden başka ülkeye gidip siparişini orada vermiş olmalıdır.” ifadeleriyle de hukuk tayinine ilişkin sınırlandırmaya yer verilmiştir.
Uyuşmazlığın MÖHUK madde 45 kapsamında kalıp kalmadığının tespitinde MÖHUK madde 26/1 ile 26/2 hükümlerinin ne şekilde değerlendirilmesi gerektiği konusu doktrinde tartışmalıdır. Uyuşmazlığa madde 45’in uygulanabilmesi için sözleşmenin madde 26/1’de yer verilen tanımı karşılaması şart olmakla birlikte, bir görüşe göre; MÖHUK madde 45’in uygulanabilmesi için madde 26/2’deki şartların aranması tüketicinin milletlerarası hukukta korunması amacına aykırı olacağından, madde 45’in uygulanabilmesi için tüketici sözleşmesinin madde 26/1’de yer verilen tanımı karşılaması yeterlidir. Diğer bir görüşe göre ise; kanun koyucunun amacı her türlü tüketici sözleşmesini MÖHUK kapsamına almak olmadığından, MÖHUK 45’in uygulanabilmesi için tüketici sözleşmesinin madde 26/1’de yer verilen tanımın yanı sıra madde 26/2’da yer alan şartları da karşılaması gerekmektedir.
Sonuç olarak; MÖHUK madde 26 kapsamına giren tüketici sözleşmelerinde MÖHUK madde 45 uygulanacak, bu kapsama girmeyen tüketici sözleşmelerinde ise MÖHUK madde 40 uygulanacaktır.
MÖHUK madde 45 uyarınca; tüketici tarafından açılan davalarda, tüketicinin seçimine göre tüketicinin yerleşim yeri veya mutad meskeni ya da karşı tarafın işyeri veya yerleşim yeri veya mutad meskeninin bulunduğu yer Türk mahkemeleri, satıcı tarafından tüketiciye karşı açılan davalarda ise tüketicinin Türkiye’deki mutad meskeninin bulunduğu yer mahkemesi yetkili olacaktır.
İlgili yazılarımız için
Hukuk Desteği