Türk Medeni Kanunu (“TMK”) m.101’e göre vakıf, birtakım malların belli bir amaca tahsis edilmesi ile kurulur. Başka bir deyişle; derneklerde olduğu gibi vakıflarda da amaç unsuru çok önemlidir. Belirtmek gerekir ki bu amaç, hukuka ve ahlaka uygun olmakla beraber hayatın olağan akışına göre de imkansız olmamalıdır. Bu imkansızlık unsurunun da kişiye göre değil, genel kanıyla sabit olması aranmaktadır.
Ayrıca vakfın amacı, sürekli ve belirli olmak zorundadır. Süreklilik unsurundan kasıt; vakıf için belirlenen amacın belirsiz bir süre kadar devam etmesi değil, vakfın amacını gerçekleştirmek için icra edilen eylemlerin uzun vadeye yayılarak amacı gerçekleştirene kadar sürmesidir. Amacın belirli olması şartından da bahsetmek gerekirse; somut olmayan, sınırları çizilemeyen bir amaç dahilinde vakıf kurulamaz. Vakfı kurmak isteyen gerçek veya tüzel kişiler, bu sınırlar çerçevesinde vakfın amacını belirlemekte özgürdür.
Vakıfın amacı belirlenirken dikkat edilmesi gereken hususların netleşmesi için Yargıtay 18. Hukuk Dairesi’nin bir kararını alıntılamaktayız; 28.24.2003 T., 2003/1060 E., 2003/3396 K.; “…Türk Medeni Kanunun 101. Maddesi hükmüne göre vakıf, gerçek ya da tüzel kişilerin yeterli mal ve hakları belirli ve sürekli bir amaca özgülenmeleri ile oluşan tüzel kişiliğe sahip mal topluluğu olduğundan, özgülenen mal ve hakların amacın gerçekleşmesine – en azından başlangıç olarak – yeterli bulunması zorunludur. Somut olayda tescili istenen vakfa mal varlığı olarak herhangi bir gelir getirdiği iddia ve tespit edilemeyen 29.440 m2 alanlı bir tarla ile 10.000.000.000 TL nakdin özgülenmesi ile yetinildiği anlaşılmaktadır. Vakfın kuruluş senedinin 3. ve 4. maddelerinde yazılı amaç ve faaliyet alanları – Ülkemizin içinde bulunduğu ekonomik konjonktür itibariyle – büyük miktarlara ulaşan mal ve paranın varlığını gerektirir niteliktedir. Bu nedenle vakfa yeterli miktarda para ve mal varlığı özgülenmeden daha başlangıçta amacın gerçekleşmesini mümkün kılmayacağı belli olan söz konusu mal varlığı yeterli görülerek tescile karar verilmesi,…doğru görülmemiştir.Mahkemece yapılacak iş…yeterli olmayan mal varlığının, vakıfın geniş kapsamlı amaç ve faaliyetleri de gözetilerek gelir getirebilen yeni taşınmazların ya da belirlenecek yeterli miktarda paranın vakıfa özgülenmesi için davacı tarafa süre verilip yeterli düzeye çıkartılması sağlandıktan ve diğer eksiklikler giderildikten sonra hasıl olacak duruma göre karar vermek olmalıdır…”
Vakfın amacını belirlerken karşımıza çıkacak bir sorun daha vardır: Ticari işletme işletmek amacıyla vakıf kurulabilir mi? Yine derneklerde olduğu gibi vakıflar da; amacını gerçekleştirirken kullanmak için gelir elde etme aracı olarak ticari işletme işletebilirler. Bu kısımda bir tartışma olmasa da; vakfın ticari işletme işletmek gibi asıl amaç barındırmasının mümkün olup olmayacağı isedoktrinde tartışmalıdır. Bazı müellifler yasak amaçlar içerisine ekonomik unsurlar girmediğini savunurken; diğerleri vakfın amacının genel olarak ekonomik unsurlara yer vermediğini iddia eder.
Son olarak ekleyelim, vakfın kurulmasından sonra gerçekleştirilen eylemleri, vakıf kurulurken belirlenen amaca uymadığı takdirde, ilgili kişiler vakfın amacının değiştirilmesi isteme hakkına sahiptir. Bu durum TMK m.113’te,“Durum ve koşullardaki değişmeler yüzünden vakıf senedinde yazılı amaca bağlı kalınması vakfedenin arzusuna açıkça uymayacak hâle gelmiş ise mahkeme, vakfın yönetim organı veya denetim makamının başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra vakfın amacını değiştirebilir. Amacın gerçekleşmesini önemli ölçüde güçleştiren veya engelleyen koşulların ve yükümlülüklerin kaldırılmasında veya değiştirilmesinde de aynı hüküm uygulanır. Amaca özgülenen mal ve hakların daha yararlı olanları ile değiştirilmesini veya paraya çevrilmesini haklı kılan sebepler varsa mahkeme, vakfın yönetim organı veya denetim makamının başvurusu üzerine diğerinin yazılı görüşünü aldıktan sonra gerekli değişikliğe izin verebilir.” şeklinde hükme bağlanmıştır.
Hukuk Desteği