Av. Yasemin ÇORAK & Av. Sevcen CAN
Bir önceki yazımızda 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu (“MTK”) verilen hakem kararlarının iptali prosedüründen bahsetmiştik (Lütfen bkz…). Bu yazımızda hakem kararlarının iptalini gerektiren sebeplerden bahsedeceğiz.
Hakem kararlarının iptalini gerektiren sebepler MTK’nın madde 15/A-I hükmünde sayılmış olunup, söz konusu iptal sebeplerinin bir kısmının mahkeme tarafından re’sen dikkate alınacağı, bir kısmının ise uyuşmazlığın taraflarınca ileri sürülüp ispat edileceği öngörülmüştür. Temel olarak, hakem kararının hukukumuza elverişli olmayan bir konuda alınmış olması veya kamu düzenine aykırı olması halinde söz konusu hususlar mahkeme tarafından re’sen dikkate alınacak, bunun dışında kalan iptal sebeplerinin ise yargılamanın taraflarınca ileri sürülmesi ve ispat edilmesi gerekecektir.
Taraflarca öne sürülmesi ve ispat edilmesi gereken iptal sebepleri:
MTK madde 15/A-I’da sayılan, yargılamanın taraflarınca ileri sürülmesi ve onlar tarafından ispat edilmesi gereken iptal sebepleri aşağıda açıklanmaktadır:
i. Tahkim anlaşmasının taraflarından birinin ehliyetsiz ya da tahkim anlaşmasının, tarafların anlaşmayı tâbi kıldıkları hukuka veya böyle bir hukuk seçimi yoksa Türk hukukuna göre geçersiz olması
5718 sayılı Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun’un (“MÖHUK”) 9. maddesi uyarınca, hak ve fiil ehliyetinin ilgilinin milli hukukuna tabi olacağı düzenlenmiştir. Diğer yandan MTK’nın 4. maddesinin 3. fıkrasında tahkim anlaşmasının, tarafların tahkim anlaşmasına uygulanmak üzere seçtiği hukuka veya böyle bir hukuk seçimi yoksa Türk hukukuna uygun olduğu takdirde geçerli olacağı düzenlenmiştir. Yine MTK’nın 8. madde hükmüne göre, ihtiyati haciz, ihtiyati tedbir veya hakem kararının iptali gibi devletin ulusal mahkemelerinin görev alanına giren hususlar hariç olmak üzere tahkim yargılamasında tarafların yabancı gerçek veya tüzel kişiler tarafından da temsil edilebileceği öngörülmektedir. Söz konusu iptal sebebinin iptal başvurusunu yapan tarafça ispatlanması gerekmektedir.
ii. Hakem veya hakem kurulunun seçiminde, tarafların anlaşmasında belirlenen veya MTK’da öngörülen usule uyulmamış olması
Hakemlerin seçim usulünün taraflarca tahkim anlaşmasıyla belirlenmesi mümkün olup, böyle bir usulün taraflar arasında belirlenmediği hallerde hakemlerin seçimine ilişkin usulün ne şekilde olacağı MTK’nın 7. maddesinde düzenlenmiştir. Hakem veya hakem kurulunun seçiminde tarafların arasındaki anlaşmaya veya herhangi bir anlaşma yoksa MTK’da öngörülen ilgili hükümlere uyulmamış olması, hakem kararının iptalini gerektiren nedenlerden bir diğeridir. Söz konusu iptal sebebinin iptal başvurusunu yapan tarafça ileri sürülmesi ve ispatlanması gerekmektedir.
iii. Kararın tahkim süresi içinde verilmemesi
Tahkim süresi, tahkimin başlangıcından hakemlerin karar vermelerine kadar geçen süreyi ve hakemlerin yargılamayı mutlaka tahkim süresi içinde bitirme zorunluluklarını ifade etmektedir. MTK’nın madde 10/B hükmüne göre, taraflar tahkim süresinin işlemeye başlayacağı anı kendileri serbestçe belirleyebilmektedir. Ancak bahsedilen şekilde bir belirleme taraflar arasında yapılmamışsa, tek hakemli davalarda hakemin seçildiği, birden çok hakemli davalarda ise hakem kurulunun ilk toplantı tutanağının düzenlendiği tarihten itibaren bir yıl içinde hakem veya hakem kurulunca esas hakkında karar verilmesi gerektiği öngörülmüştür. Anılan süreler içerisinde hakem kararının veril(e)memesi bir iptal sebebi olup, söz konusu iptal sebebinin iptal başvurusunu yapan tarafça ispatlanması gerekmektedir.
iv. Hakem veya hakem kurulunun, hukuka aykırı olarak yetkili veya yetkisiz olduğuna karar vermesi
MTK madde 7/H hükmüyle hakem veya hakem kurulunun tahkim anlaşmasının mevcut veya geçerli olup olmadığına ilişkin itirazlar da dahil olmak üzere, kendi yetkisi hakkında karar verebileceği düzenlenmektedir. Tarafların, tahkim yargılamasında hakem veya hakem kurulunun yetkisizliğine ilişkin itirazda bulunabilmesi mümkündür. En geç ilk cevap dilekçesiyle yapılan itiraz, hakem veya hakem kurulu tarafından ön sorun şeklinde incelenmekte ve karara bağlanmakta olup, hakem veya hakem kurulu yetkili olduğuna karar verirse, tahkim yargılamasını sürdürmekte ve davayı karara bağlamaktadır. Hakem veya hakem kurulunun yetkili olduğuna dair verdiği karara karşı ancak yargılama sonucunda, tarafların iptal başvurusunda bulunma hakkı vardır. Yine tarafların hakemlerin yetkisiz olduğuna dair kararına karşı da iptal davası açabilmeleri mümkündür.
v. Hakem veya hakem kurulunun tahkim sözleşmesi dışında kalan bir konuda karar vermesi veya talebin tamamı hakkında karar vermemesi ya da yetkisini aşması
Hakem veya hakemler kurulu tarafından tahkim anlaşmasında belirlenen çerçevede tarafların iddia ve talepleri değerlendirilmeli ve bu doğrultuda karar verilmelidir. Hakem veya hakem kurulu tarafından tahkim sözleşmesinin dışına çıkılarak bir karar verilmesi, talebi aşan bir karar verilmesi veya talebin tamamı hakkında bir karar verilmemesi hakem kararlarının iptalini gerektiren sebeplerden bir diğeridir.
vi. Tahkim yargılamasının, usuli açıdan tarafların anlaşmalarına veya bu yönde bir anlaşma bulunmaması halinde, MTK hükümlerine uygun olarak yürütülmemesi ve bu durumun kararın esasına etkili olması
Tahkim yargılamasının usulüne ilişkin olarak tahkim anlaşmasında yer alan hükümlere veya bu türden hükümlerin tahkim anlaşmasında yer almaması durumunda MTK’da yer alan hükümlere aykırı şekilde bir tahkim yargılaması yürütülmesi, aynı zamanda bu aykırılığın kararın esasında etkili olması hakem kararının iptalini gerektiren nedenlerden biridir.
vii. Tarafların eşitliği ilkesinin gözetilmemesi
Tahkim yargılamasında tarafların eşitliği ilkesi MTK’nın madde 9/B hükmüyle, “Taraflar, tahkim yargılamasında eşit hak ve yetkiye sahiptirler.” şeklinde düzenleme altına alınmıştır. Yargılama esnasında hakem veya hakem heyetinin taraflara eşit mesafede olması, hukuki dinlenilme hakkını gözetmesi, adil ve tarafsız bir yargılama yürütmesi gerekmektedir. Bu prensiplere aykırılıkla verilen hakem kararlarına karşı iptal davası açılabilmektedir.
Bir sonraki yazımızda mahkeme tarafından re’sen gözetilmesi gereken iptal sebeplerinden bahsedeceğiz.
Hukuk Desteği