İşlenme eser, var olan bir fikir ve sanat eserinden yararlanılarak ortaya çıkan, asıl eserden bağımsız olmayan ancak işleyenin de hususiyetini taşıyan fikir ve sanat eseridir. Dolayısıyla işlenme eserin asli unsurları, sahibinin hususiyetini taşıması ve asıl esere bağlı olmasıdır.
İşlenme eserin tanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu’nda (“FSEK”) madde 1/B-c’de “İşlenme eser: Diğer bir eserden istifade suretiyle vücuda getirilip de bu esere nispetle müstakil olmayan ve işleyenin hususiyetini taşıyan fikir ve sanat mahsullerini,…” şeklinde yapılmıştır. FSEK madde 6’da ise işlenme eserler “Diğer bir eserden istifade suretiyle vücuda getirilipte bu esere nispetle müstakil olmıyan ve aşağıda başlıcaları yazılı fikir ve sanat mahsulleri işlenmedir: 1. Tercümeler; 2. Roman, hikaye, şiir ve tiyatro piyesi gibi eserlerden birinin bu sayılan nevilerden bir başkasına çevrilmesi; 3. Musiki, güzel sanatlar, ilim ve edebiyat eserlerinin filim haline sokulması veya filime alınmaya ve radyo ve televizyon ile yayıma müsait bir şekle sokulması; 4. Musiki aranjman ve tertipleri; 5. Güzel sanat eserlerinin bir şekilden diğer şekillere sokulması; 6. Bir eser sahibinin bütün veya aynı cinsten olan eserlerinin külliyat haline konulması; 7. Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde seçme ve toplama eserler tertibi; 8. Henüz yayımlanmamış olan bir eserin ilmi araştırma ve çalışma neticesinde yayımlanmaya elverişli hale getirilmesi (İlmi bir araştırma ve çalışma mahsulü olmayan alelade transkripsiyonlarla faksimileler bundan müstesnadır.); 9. Başkasına ait bir eserin izah veya şerhi yahut kısaltılması. 10. Bir bilgisayar programının uyarlanması, düzenlenmesi veya herhangi bir değişim yapılması; 11. Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanları (Ancak, burada sağlanan koruma, veri tabanı içinde bulunan veri ve materyalin korunması için genişletilemez) (2) İstifade edilen eserin sahibinin haklarına zarar getirmemek şartıyla oluşturulan ve İşliyenin hususiyetini taşıyan işlenmeler, bu kanuna göre eser sayılır.” şeklinde düzenlenmiştir.
İşlenme eserler çoğu zaman, asıl eser sahibinden izin almadan oluşturulabilmektedir. İzinsiz işlenmeler alenileştirilmez ise, bu durumda “pasif işlenme” söz konusu olacağından orijinal esere ilişkin haklar ihlal edilmemektedir. Ancak izinsiz işlenmeler ekonomik bir kaygı söz konusu olmadığında dahi alenileştirildiğinde ve/veya kamu ile paylaşıldığında mali hak ihlalleri gündeme gelmektedir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesi 21/07/2005 Tarihli ve 2005/6858 E., 2005/7844 K. sayılı kararında izinsiz işlenme ile ilgili “ … davaya konu VCD-ROOM … setlerindeki yapıtların; N.’nin dava dışı Prof.Z.K. tarafından sadeleştirilerek oluşturulmuş eserin(in), seslendirme sanatçılarının okuması ile hareketli-hareketsiz tarihi fotoğraflar, animasyonlar ve haritalar görüntüsü ve müzik katkısı ile bilgisayar programı kullanılarak meydana getirilmiş FSEK’nun 6’ncı maddesinde belirtilen davacının hususiyetini taşıyan, … işlenme olmalarına, VCD-ROOM’larda işlenen eser sahibinin izninin alınmadığı anlaşılmakta ise de; bu hususun davacı yapıtlarının işlenme eser ve kendisinin işlenme eser sahibi sayılmasını engellemeyip ancak hakkın kullanımında dava dışı eser sahibinin tazminata ilişkin hukuki ve cezai yaptırım taleplerine maruz bırakacak bulunmasına …” şeklinde karar vermiştir.
Hukuk Desteği
iletisim: [email protected]
