Engelli işçi, fiziksel veya ruhsal durumundaki bir rahatsızlıktan dolayı çalışma gücünün en az yüzde kırkından yoksun bulunan ve bunu mevzuatta belirtilen şartlara uygun bir sağlık raporu ile belgelemiş olan işçidir. Hem Anayasa’da hem de İş Kanunu’nda belirtildiği üzere, bir işçiye engelli olduğu için ayrımcılık yapılamaz, kötü muamelede bulunulamaz. Ayrıca İş Kanunu engelli işçilerin istihdamı hakkında bazı hükümler de içermektedir.
İşverenler, elli veya daha fazla işçi çalıştırdıkları işyerlerinde özel sektör ise işçi sayısının yüzde üçü kadar; kamu sektöründe ise işçi sayısının yüzde dördü kadar engelli işçi çalıştırmakla mükelleftir. Söz konusu engelli işçilerin beden ve ruh sağlıklarına uygun işlerde çalıştırılmaları gerekmektedir. İşçilerin sağlıkları açısından olumsuz etki yaratabilecek işlerde çalıştırılmaları kabul edilemez.
Engelli işçi sayısı belirlenirken hem belirli hem de belirsiz iş sözleşmeleriyle çalışan işçiler baz alınır, kısmi zamanlı işçiler ise çalışma süreleri baz alınarak tam zamanlı çalışanlara dönüştürülerek değerlendirilir. İşyerinin işçisi iken engelli hale gelen işçilere ise öncelik tanınır. Ancak dikkat edilmesi gereken bir nokta ise, yer altı ve su altında çalışan işçilerin durumudur ki; yer altı ve su altı işlerinde engelli işçi çalıştırılamaz ve engelli işçiler için baz alınacak işçi sayılarında yer altı ve su altı işlerinde çalışan işçiler dikkate alınmaz.
İş Kanunu m.30/5‘te hükme bağlandığı üzere “Bir işyerinden malulen ayrılmak zorunda kalıp da sonradan maluliyeti ortadan kalkan işçiler eski işyerlerinde tekrar işe alınmalarını istedikleri takdirde, işveren bunları eski işleri veya benzeri işlerde boş yer varsa derhal, yoksa boşalacak ilk işe başka isteklilere tercih ederek, o andaki şartlarla işe almak zorundadır. Aranan şartlar bulunduğu halde işveren iş sözleşmesi yapma yükümlülüğünü yerine getirmezse, işe alınma isteğinde bulunan eski işçiye altı aylık ücret tutarında tazminat öder.”
Devlet, engelli işçi çalıştırılmasını teşvik etmek amaçlı işverenlere bazı kolaylıklar sunmaktadır. Engelli işçilerin prime esas kazançları üzerinden hesaplanan sigorta primine ilişkin işveren hisselerinin tamamı (gerek kontenjan içi gerekse kontenjan dışı tüm engelli işçiler için) Hazine tarafından karşılanır. Engelli işçilerin sigorta primlerinin Hazine tarafından karşılanması için işverenin söz konusu işçilere ait aylık prim ve hizmet belgelerini süresi içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na teslim etmesi ve diğer işçilere ilişkin prim borçlarını ödemiş olması gerekmektedir. İşveren tarafından ödenmesi gereken diğer işçilere ait prim borçlarının ödenmesinde gecikme gerçekleşir ise Hazine’nin de geç ödeme yapacağı aşikardır ve bu geç ödemeden kaynaklanan yasal faiz ödemesi ise işverenden tahsil edilir. Ayrıca Hazine tarafından ödenen engelli işçilerin sigorta primleri gelir veya kurumlar vergisi hesaplamalarında gider olarak dikkate alınmaz.
Engelli işçi çalıştırması gerekirken çalıştırmayan işveren hakkında uygulanacak yaptırım ise, İş Kanunu madde 101’de belirtilmiştir. Bu madde hükmüne göre engelli işçi çalıştırma zorunluluğu bulunduğu halde çalıştırmayan işveren çalıştırmadığı her engelli işçi için çalıştırmadığı her ay 1.700,00 TL idari para cezası ödemekle yükümlüdür. Söz konusu ceza, kamu kuruluşları bakımından da geçerlidir.
Hukuk Desteği