Organ ve doku ticareti suçunun tanımını ve yasa maddesini içeren yazımızda, 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu (“TCK”) 91. maddede yer alan suçun unsurlarından ve nasıl meydana geleceğinden bahsetmiştik (Bkz. ilgili yazımız…). Bugünkü yazımızda söz konusu maddenin devamında yer alan ve 92. maddede düzenlenen “Zorunluluk Hali” ile 93. maddede yer alan “Etkin Pişmanlık” durumunu inceleyeceğiz.
TCK 92.maddede “(1) Organ veya dokularını satan kişinin içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik koşullar göz önünde bulunduruarak, hakkında verilecek cezada indirim yapılabileceği gibi, ceza vermekten de vazgeçilebilir.” denmektedir. Buna göre yasa koyucu tarafından kişisel durum özel bir zorunluluk hali olarak düzenlenmiş olup organ ve doku ticareti suçunu işleyen bir kimsenin söz konusu suçu işleme sebebinin içerisinde bulunduğu ekonomik durum yahut sosyal çevresi olması halinde cezada indirim yapılabilecek ve hatta suçun gerçekten bir zorunluluk hali nedeniyle işlendiği kanaatine varıldığı takdirde ceza vermekten vazgeçilebilinecektir. Örnek vermek gerekirse, çocuğunun yüklü meblağdaki hastane masraflarını karşılayamayan, ekonomik durumu buna müsait olmayan bir annenin böbreğini satması olayı zorunluluk halini oluşturacak ve kişinin bu halde ceza almasından vazgeçilebilecektir. Yine de söz konusu zorunluluk halinin yargı mercii tarafından iyi değerlendirilip araştırılması gerektiğini, aksi takdirde suistimal edilmeye çok açık bir düzenleme olduğunu belirtmek isteriz.
TCK 93. maddede ise etkin pişmalık hali düzenlenmiş olup buna göre; “(1) Organ veya dokularını satan kişi, resmi makamlar tarafından haber alınmadan önce durumu merciine haber vererek suçluların yakalanmalarını kolaylaştırırsa, hakkında cezaya hükmolunmaz. (2) Bu suç haber alındıktan sonra, organ veya dokularını satan kişi, gönüllü olarak, suçun meydana çıkmasına ve diğer suçluların yakalanmasına hizmet ve yardım ederse; hakkında verilecek cezanın, yardımın niteliğine göre, dörtte birden yarısına kadarı indirilir.” denmektedir. Söz konusu maddede düzenlenen etkin pişmanlık halinin teknik anlamda etkin pişmanlık olarak ele alınabilmesi için failin kendiliğinden ya icrasına başladığı suça devam etmemesi ya da neticenin gerçekleşmesini önlemesi gerekmektedir. Burada düzenlenen etkin pişmanlıkta ise suçlu kendi iç dünyasında yaptığı eylemden pişmanlık duyarak suçu birlikte işlediği diğer kişileri ele vermektedir. Bu haliyle kişi hakkında; birinci fıkrada belirtilen organ ve dokularını satıp, resmi makamlar tarafından henüz haber alınmadan suçluları ilgili merciiye haber vererek yakalanmalarını kolaylaştırdığı takdirde hiçbir cezaya hükmolunmayacaktır. Suçun işlendiği resmi makamlar tarafından anlaşıldıktan sonra gönüllü olarak ortaya çıkılıp suçu işleyenlerin yakalanmasına yardım edilmesi halinde ise yardımın niteliğine göre ceza dörtte birden yarısına kadar indirilecektir.
Hukuk Desteği