HAKSIZ YERE HAPİS YATMA BEDELİ HANGİ KOŞULLARDA İSTENEBİLİR?

Haksız yere hapis yatma bedelini kimler talep edebilir adlı yazımızda tazminat isteyebilecek kişileri ayrıntılarıyla incelemiştik (Bknz……). Bu yazımızda ise tazminatın kapsamına giren durumları ana hatlarıyla açıklayacağız. Haksız yere hapis yatmaya karşılık tazminat talep edebilmenin kanun koyucular tarafından Ceza Muhakemeleri Kanunu’nun (“CMK”) 141-144. maddelerinde ayrıntılarıyla yer verilmesinin amacı; kişinin hayatında oluşan maddi ve manevi zararın karşılanması, bir nevi haksız yere hapis yatılan yılların telafi edilebilmesi içindir.

Tazminatın yasal dayanağını yukarıda saymış olduğumuz maddeler oluşturmaktadır. İstenebilecek tazminat türlerine bakacak olursak; haksız yere hapis yatan kişi tarafından her türlü maddi veya manevi zarar istenebilir. Aynı zamanda mağdurun hapiste geçirmek zorunda kaldığı zaman nedeniyle işten çıkartılması veya ticari faaliyetinin durmasından ötürü kazanç ya da ücret kaybı, sosyal güvenlik tazminatları, sosyal yardımlar, ceza soruşturma ve kovuşturma sırasında ödemiş olduğu avukatlık ücretleri, haksız olarak cezaevinde kaldığı sürede yapmış olduğu harcamalar ve benzeri her türlü ekonomik kayıplar da talep edilebilir. Haksız yere hapis yatan kişi herhangi bir işle iştigal etmemiş olsa dahi, zararı asgari ücret üzerinden hesaplanacaktır. Mağdurun iş ve mesleğinde zenginleşme sonucu doğurmayacak şekilde, hakkaniyete uygun bir manevi tazminat talep edilebilmelidir. Maddi ve yahut manevi tazminat talebi, CMK tarafından aşağıdaki yasal koşullara bağlanmıştır.

      “Tazminat isteminin koşulları Madde 142 – (1) Karar veya hükümlerin kesinleştiğinin ilgilisine tebliğinden itibaren üç ay ve her hâlde karar veya hükümlerin kesinleşme tarihini izleyen bir yıl içinde tazminat isteminde bulunulabilir. (2) İstem, zarara uğrayanın oturduğu yer ağır ceza mahkemesinde ve eğer o yer ağır ceza mahkemesi tazminat konusu işlemle ilişkili ise ve aynı yerde başka bir ağır ceza dairesi yoksa, en yakın yer ağır ceza mahkemesinde karara bağlanır. (3) Tazminat isteminde bulunan kişinin dilekçesine, açık kimlik ve adresini, zarara uğradığı işlemin ve zararın nitelik ve niceliğini kaydetmesi ve bunların belgelerini eklemesi gereklidir. (4) Dilekçesindeki bilgi ve belgelerin yetersizliği durumunda mahkeme, eksikliğin bir ay içinde giderilmesini, aksi hâlde istemin reddedileceğini ilgiliye duyurur. Süresinde eksiği tamamlanmayan dilekçe, mahkemece, itiraz yolu açık olmak üzere reddolunur. (5) Mahkeme, dosyayı inceledikten sonra yeterliliğini belirlediği dilekçe ve eki belgelerin bir örneğini Devlet Hazinesinin kendi yargı çevresindeki temsilcisine tebliğ ederek, varsa beyan ve itirazlarını onbeş gün içinde yazılı olarak bildirmesini ister. (6) İstemin ve ispat belgelerinin değerlendirilmesinde ve tazminat hukukunun genel prensiplerine göre verilecek tazminat miktarının saptanmasında mahkeme gerekli gördüğü her türlü araştırmayı yapmaya veya hâkimlerinden birine yaptırmaya yetkilidir. (7) Mahkeme, kararını duruşmalı olarak verir. İstemde bulunan ile Hazine temsilcisi, açıklamalı çağrı kâğıdı tebliğine rağmen gelmezlerse, yokluklarında karar verilebilir. (8) Karara karşı, istemde bulunan, Cumhuriyet savcısı veya Hazine temsilcisi, istinaf yoluna başvurabilir; inceleme öncelikle ve ivedilikle yapılır.”

 İlgili Yargıtay kararından örnek vermek gerekirse; “Davacının tazminat talebinin kısmen kabulüne ilişkin hüküm, davalı vekili tarafından temyiz edilmekle, dosya incelenerek gereği düşünüldü: Asgari ücret üzerinden maddi tazminata hükmedilmiş olması karşısında hesaplamada hafta sonu, dini ve milli bayram tatilleri nedeniyle indirim yapılamayacağının dikkate alınmaması, tayin olunan tazminat toplamı üzerinden davacı lehine nisbi vekalet ücretine hükmedilmesi gerektiğinin gözetilmemesi, karşı temyiz bulunmadığından bozma nedeni yapılmamıştır. Manevi zarar; tutuklanan şahsın sosyal çevresinde itibarının sarsılması ve hürriyetinden yoksun kılınması nedeniyle duyulan elem, ızdırap ve ruhi sıkıntılarının bir nebze de olsa giderilmesi amacına yöneliktir. Manevi zararın tümüyle giderilmesi olanaksız ise de; tayin edilecek manevi tazminatın kişinin acı ve ızdıraplarının dindirilmesine, sıkıntılarının azaltılmasına etken olacağı değerlendirildiğinde; manevi tazminata hükmedilen kişinin cezaevinde kaldığı süre, sosyal ve ekonomik durumu, toplumsal konumu, atılı suçun niteliği, tutuklanan şahsın üzerinde bıraktığı olumsuz etkiler dikkate alınıp zenginleşme sonucu doğurmayacak, adalet ve hakkaniyet ilkeleriyle bağdaşır bir miktar olmasına özen gösterilmelidir. İncelenen dosya kapsamına göre; Davacı lehine hükmedilen 85000 TL manevi tazminatın günümüz koşullarına göre makul bir miktar olduğu kabul edilebilir ise de; davacının tutuklandığı 1993 yılı itibariyle bugüne kadar işleyecek faizi dikkate alındığında davacıya ödenecek tazminatın mahkemece hükmedilen miktarın yaklaşık 7 katına tekabül ettiği de dikkate alındığında 1993 yılı esas alınarak hükmedilen 85000 TL’nin belirtilen ölçütlere uymayıp zenginleşme doğuracak kadar fazla olduğunun gözetilmemesi, Kanuna aykırı olup, davalı vekilinin temyiz itirazları bu itibarla yerinde görüldüğünden hükmün bu sebepten dolayı 5320 sayılı Kanunun 8. maddesi uyarınca halen uygulanmakta olan 1412 sayılı CMUK’un 321. maddesi gereğince isteme uygun olarak BOZULMASINA,17.01.2013 tarihinde oybirliğiyle karar verildi. (YARGITAY 12. Ceza Dairesi Esas No : 2012/27727 Karar No: 2013/1440)

Haksız yerer hapis yatma bedelini kimler talep edemez ?(III) adlı yazımız için (bknz…)

                                                                                                                                         Hukuk Desteği