SÖZLEŞME SERBESTİSİ NEDİR, SINIRLARI NELERDİR ?

1. Sözleşme Özgürlüğü Nedir ?

Sözleşme özgürlüğünü; kısaca, kişilerin diledikleri sözleşmeyi geçerli olarak yapabilmek hususunda sahip oldukları özgürlük şeklinde tanımlayabiliriz1 Türk Hukuku’nda genel ilke sözleşme özgürlüğü ilkesidir. Zira, gerek Türk Borçlar Kanunu madde 26’daki “Taraflar, bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler.” hükmü, gerekse Anayasa’nın 48. maddesindeki “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir” şeklindeki hüküm sözleşme özgürlüğü ilkesini göstermektedir. Anayasa’nın gerekçesine baktığımızda sözleşme serbestisinin ancak kamu yararıyla sınırlandırılabileceğini görmekteyiz.

2. Sözleşme Özgürlüğünün Görünüm Şekilleri Nelerdir ?

2.1. Sözleşme Yapıp-Yapmama Özgürlüğü:
Kural olarak hiç kimse, isteği dışında, bir sözleşme ilişkisine girmeye mecbur değildir. Hiç kimse, bir sözleşmenin kurulması için bir öneride bulunmaya zorlanamayacağı gibi, kendisine yöneltilen bir öneriyi kabule de mecbur değildir. 2

2.2. Sözleşmeye Son Verme Özgürlüğü:
Kendi aralarında sözleşme imzalayan kişiler, meydana getirmiş oldukları bu sözleşmeyi tamamen ortadan kaldırabilecekleri gibi, sözleşmenin bir bölümünü de ortadan kaldırabilme özgürlüğüne sahiptirler.

2.3. Sözleşmenin İçeriğini Belirleme Özgürlüğü
Sözleşmeyi meydana getiren kişiler, sözleşmenin içeriğini de diledikleri gibi oluşturabilme özgürlüğüne sahiptirler.

2.4. Sözleşmenin Tipini Belirleme Özgürlüğü:
Aile Hukuku ve Eşya Hukuku gibi alanlarda, sözleşmelerin sayıları ve tipleri belirlidir. Bir başka ifadeyle bu alanlarda sınırlı sayı ilkesi (numerus clausus) geçerlidir. Ancak Borçlar Hukuku alanında tip özgürlüğü ilkesi egemendir ve kişiler sözleşmenin tipini istedikleri gibi belirleyebilirler.

3. Sözleşme Özgürlüğünün Kısıtlanması
Taraflar diledikleri sözleşmeyi yapabilme konusunda özgürdür ancak bu özgürlük sınırsız olmayıp bazı hallerde kısıtlanabilmektedir. Zira Türk Borçlar Kanunu madde 27’de: “Kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkânsız olan sözleşmeler kesin olarak hükümsüzdür. Sözleşmenin içerdiği hükümlerden bir kısmının hükümsüz olması, diğerlerinin geçerliliğini etkilemez. Ancak, bu hükümler olmaksızın sözleşmenin yapılmayacağı açıkça anlaşılırsa, sözleşmenin tamamı kesin olarak hükümsüz olur.” şeklinde sözleşme özgürlüğünün sınırları belirtilmiştir. Kanun’un lafzındaki “kesin hükümsüzlük” kavramı, taraflar arasında yapılan sözleşmenin hiçbir anlam ifade etmemesini ve hukuki olarak geçersiz olmasını ifade etmektedir.

1 Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş 7.Baskı, İstanbul 1993, s.362.
2 Özsunay E. , Borçlar Hukuku I , 2. Bası, Filiz Kitapevi, İstanbul 1983, s.52.

                                                                                                                    Hukuk Desteği