Anayasa Mahkemesi’nin görev ve yetkilerini detaylı olarak incelemeye geçmeden önce bu görev ve yetkilerin daha iyi anlaşılması adına, Mahkeme’nin güncel yapısına bakmakta fayda görmekteyiz.
2010 Anayasa değişikliğinden önce, Anayasa Mahkemesi üyelerinin görev sürelerinde herhangi bir sınırlama bulunmamaktaydı. Başka bir deyişle; göreve gelen üyeler 65 olarak belirlenen emeklilik yaşına kadar görevlerini icra edebilmekteydiler. 2010 Anayasa değişikliğiyle birlikte, bu emeklilik sınırına bir de 12 yıllık kesin süre getirilmekle beraber; göreve gelen üyenin iki kez seçilmesi de kesin olarak yasaklanmıştır. Belirtilen yasaklamanın amacı; seçilen üyenin, tekrar seçilme temennisiyle görevinin gereklerini ihmal etmemesini ve taraflı davranmamasını sağlamak olduğu düşünülmektedir. Anayasa maddelerinden olan yargıç güvencesiyle ilgili “Başkan ve üyeler azlolunamaz; kendileri istemedikçe görev süreleri dolmadan veya altmışbeş yaşından önce emekliye sevk edilemezler.” hükmü tekrar edilmiş; sözünü ettiğimiz güvenceyi pekiştirmek için 1982 Anayasası’nın 147. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi üyeliği, bir üyenin hâkimlik mesleğinden çıkarılmayı gerektiren bir suçtan dolayı hüküm giymesi halinde kendiliğinden; görevini sağlık bakımından yerine getiremeyeceğinin kesin olarak anlaşılması halinde de, Anayasa Mahkemesi üye tamsayısının salt çoğunluğunun kararı ile sona erer.” şeklinde düzenlenen hüküm korunmuştur.
Yukarıda alıntılan hükümler, mahkemenin ve yargıçların bağımsızlığını sürdürmeyi hedeflerken; Anayasa Mahkemesi üyelerinin seçim usulünün, Anayasa değişiklikleriyle sık sık gündeme getirilmesi ve değiştirilmesi, Mahkeme’nin bağımsızlığını oldukça zedelemektedir. Üye sayısı ve üyelerin seçilmesinde benimsenen usul Anayasa’nın 146. maddesinde, “Anayasa Mahkemesi onbeş üyeden kurulur. 77 Türkiye Büyük Millet Meclisi; iki üyeyi Sayıştay Genel Kurulunun kendi başkan ve üyeleri arasından, her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden, bir üyeyi ise baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday içinden yapacağı gizli oylamayla seçer. Türkiye Büyük Millet Meclisinde yapılacak bu seçimde, her boş üyelik için ilk oylamada üye tam sayısının üçte iki ve ikinci oylamada üye tam sayısının salt çoğunluğu aranır. İkinci oylamada salt çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamada en çok oy alan iki aday için üçüncü oylama yapılır; üçüncü oylamada en fazla oy alan aday üye seçilmiş olur. Cumhurbaşkanı; üç üyeyi Yargıtay, iki üyeyi Danıştay 78 genel kurullarınca kendi başkan ve üyeleri arasından her boş yer için gösterecekleri üçer aday içinden; en az ikisi hukukçu olmak üzere üç üyeyi Yükseköğretim Kurulunun kendi üyesi olmayan yükseköğretim kurumlarının hukuk, iktisat ve siyasal bilimler dallarında görev yapan öğretim üyeleri arasından göstereceği üçer aday içinden; dört üyeyi üst kademe yöneticileri, serbest avukatlar, birinci sınıf hâkim ve savcılar ile en az beş yıl raportörlük yapmış Anayasa Mahkemesi raportörleri arasından seçer. Yargıtay, Danıştay 79 ve Sayıştay genel kurulları ile Yükseköğretim Kurulundan Anayasa Mahkemesi üyeliğine aday göstermek için yapılacak seçimlerde, her boş üyelik için, 80 en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır. Baro başkanlarının serbest avukatlar arasından gösterecekleri üç aday için yapılacak seçimde 81 en fazla oy alan üç kişi aday gösterilmiş sayılır. Anayasa Mahkemesine üye seçilebilmek için, kırkbeş yaşın doldurulmuş olması kaydıyla; yükseköğretim kurumları öğretim üyelerinin profesör veya doçent unvanını kazanmış, avukatların en az yirmi yıl fiilen avukatlık yapmış, üst kademe yöneticilerinin yükseköğrenim görmüş ve en az yirmi yıl kamu hizmetinde fiilen çalışmış, birinci sınıf hâkim ve savcıların adaylık dahil en az yirmi yıl çalışmış olması şarttır. Anayasa Mahkemesi üyeleri arasından gizli oyla ve üye tam sayısının salt çoğunluğu ile dört yıl için bir Başkan ve iki başkanvekili seçilir. Süresi bitenler yeniden seçilebilirler. Anayasa Mahkemesi üyeleri aslî görevleri dışında Resmî veya özel hiçbir görev alamazlar.” şeklinde detaylı olarak açıklanmaktadır. Baro başkanları tarafından seçilen avukatların aday gösterilmesi hususuna ayrıca değinmek gerekirse; bünyesinde aktif ve pasif toplamda 85.000’e yakın avukat barındıran dünyanın nicelik olarak en büyük barosu olan İstanbul Barosu ile yaklaşık elli avukatla varlığını sürdüren diğer baro başkanlarının, eşdeğerde oy kullanma haklarının olmasının ne kadar hakkaniyetli olduğu siz değerli okuyucularımızın takdirine bırakılmaktadır.
Son olarak; Anayasa şikayeti yolunun mevzuatımıza girmesinin zorunlu bir sonucu olarak Mahkeme, genel kurul ve iki bölümle çalışmalarını yürütmektedir. Genel kurul, mahkeme başkanının veya başkanvekilinin başkanlığında en az on üye ile toplanmaktayken; bölümler genel kuruldan farklı olarak başkanvekilinin başkanlığından en az dört üyenin katılımıyla toplanmaktadır. Hem genel kurulun hem de bölümlerin toplantılarında kararlar, üye tam sayısının salt çoğunluğuyla alınmaktadır.
Hukuk Desteği