Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (“HMK”) 225. maddesi ve devamında yemin delili düzenlenmiştir. Yemin delili kesin deliller arasında yer almaktadır. HMK madde 225 “Yeminin konusu, davanın çözümü bakımından önem taşıyan, çekişmeli olan ve kişinin kendisinden kaynaklanan vakıalardır. Bir kimsenin bir hususu bilmesi onun kendisinden kaynaklanan vakıa sayılır.” hükmünü amir olup madde metnine göre yemin delilin konusunu çekişmeli olan ve kişinin kendisinden kaynaklanan vakıalar oluşturmaktadır.
HMK madde 226’da ise yemin delile konu olamayacak vakıalar; tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edemeyeceği vakıalar, bir işlemin geçerliliği için, kanunen iki tarafın irade açıklamalarının yeterli görülmediği hâller, yemin edecek kimsenin namus ve onurunu etkileyecek veya onu ceza soruşturması ya da kovuşturması ile karşı karşıya bırakacak vakıalar şeklinde belirtilmiştir.
Yemin teklifi HMK madde 227’de “(1) Uyuşmazlık konusu vakıanın ispatı için yeminden başka delili olduğunu beyan etmiş olan taraf dahi yemin teklif edebilir. (2)Yemin teklif olunan kimse, yemini edaya hazır olduğunu bildirdikten sonra, diğer taraf teklifinden vazgeçerek başka bir delile dayanamaz ve yeni bir delil de gösteremez.” şeklinde düzenlenmiştir. Yemine davet edilen kişinin duruşmada hazır bulunmaması halinde kişiye yemin için davetiye çıkartılmaktadır. Yemin davetiyesinde HMK’nın 228. maddesinde yemine konu hususlar hakkında sorulacak sorular ile geçerli bir özrü olmaksızın yemin için tayin olunan gün ve saatte mahkemeye bizzat gelmediği veya gelip de yemini iade etmediği yahut yemini eda etmekten kaçındığı takdirde, yemin konusu vakıaları ikrar etmiş sayılacağı yazıldığı düzenlenmiştir. Yemin etmemenin sonuçları ise kanunda “tayin edilen gün ve saatte mahkemede geçerli bir özrü olmaksızın bizzat hazır bulunmaz yahut hazır bulunup da yemini iade etmez ya da yemini eda etmekten kaçınırsa yemin konusu vakıaları ikrar etmiş sayılır.” şeklinde düzenlenmiştir. Kişi tayin edilen gün ve saatte mahkemede geçerli bir mazereti olmaksızın bizzat hazır bulunmazsa ya da hazır bulunup yemini iade etmezse veyahut yemin etmekten kaçınırsa yemin konusu vakıayı ikrar etmiş sayılır. Yeminin iadesi, kişinin kendisine yemin teklif eden tarafa yemin teklif etmesidir. Yeminin iadesi vakıanın karşı taraftan da kaynaklanması halinde söz konusu olmaktadır. Karşı tarafın yeminin iadesini kabul etmemesi, yemin etmekten kaçınması halinde ise yemin konusu olan vakıa ispat edilememiş sayılmaktadır.
Yeminin şekli HMK’nın 233. maddesinde “(1)Yemin, mahkeme huzurunda eda olunur. (2)Hâkim, yeminin icrasından önce yemin edecek kimseye, hangi konuda yemin edeceğini açıklar, yeminin anlam ve önemini anlatır ve yalan yere yemin etmesi hâlinde cezalandırılacağı hususunda dikkatini çeker. (3)Yemin edecek kimse, yemin konusunun yeterli açıklıkta olmadığını ileri sürerse; hâkim, karşı tarafın görüşünü aldıktan sonra derhâl bu konuda kararını verir. (4)Sonra “Size sorulan sorular hakkında, gerçeğe uygun cevap vereceğinize ve hiçbir şey saklamayacağınıza namusunuz, şerefiniz ve kutsal saydığınız bütün inanç ve değerler üzerine yemin eder misiniz?” diye sorar. O kimse de “Bana sorulan sorular hakkında gerçeğe uygun cevap vereceğime ve hiçbir şey saklamayacağıma namusum, şerefim ve kutsal saydığım bütün inanç ve değerlerim üzerine yemin ediyorum.” demekle yemin eda edilmiş sayılır. (5)Yemin eda edilirken, hâkim de dâhil olmak üzere hazır bulunan herkes ayağa kalkar.” şeklinde düzenlenmiştir.
Sağır ve dilsizler yazılı beyanda bulunup bu yazılı beyanlarını imzalayarak yemin etmektedirler. Eğer sağır ve dilsizlerin okuma ve yazması yoksa işaretlerle, işaretlerden anlayan bir bilirkişi yardımıyla yemin etmektedirler. Yemin edecek kişi, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve bulunduğu yerde aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yolu ile yemin etmesi mümkün değil ise istinabe yolu ile yemin ettirilmektedir.
Son olarak, hakim yemin eden kişinin beyanını dinleyip tutanağa geçirir, yazılanları yüksek sesle huzurunda okur, beyanında ısrar edip etmediğini sorar ve verilen cevabı tutanağa geçirerek prosedürü tamamlar.
Hukuk Desteği
iletisim: [email protected]
