Bir önceki yazımızda haksız rekabete uygulanacak hukukun tespitinde kullanılan yöntemlerden ika yeri hukukundan bahsetmiştik (Lütfen Bkz…). Bu yazımızda hakimin hukuku (lex fori), vatandaşlık veya yerleşim yeri hukuku, en sıkı ilişkili hukuk, pazar üzerine etki ve işyerinin bulunduğu ülke hukukundan bahsedeceğiz.
Hakimin Hukuku (Lex Fori)
Lex fori kuralı, milletlerarası uyuşmazlıklarda haksız fiillere uygulanacak hukuka ilişkin en eski kurallardan biri olup, haksız fiil kurallarının emniyet ve asayişe ilişkin kurallar olduğu kabulüne dayanmakta, bu kurala göre haksız fiil nerede meydana gelirse gelsin davanın açıldığı mahkemenin hukukunu esas ve usul yönünden uygulamayı gerektirmektedir[1].
Lex fori kuralına göre, haksız fiilin gerçekleştiği veya sonuçlarının meydana geldiği yere bakılmaksızın, uyuşmazlık hangi devletin mahkemesi önüne getirilmiş ise o ülkenin kanununun uyuşmazlığa uygulanması gerekmektedir. Bu görüş, haksız fiillere ilişkin kuralların hukuki güvenlik ve emniyeti sağlamaya yönelik olduğu düşüncesine dayandırılmaktadır[2].
Vatandaşlık veya Yerleşim Yeri Hukuku
Vatandaşlık veya yerleşim yeri hukuku, ika yeri hukukuna kıyasla daha fazla devamlılık gösteren bir bağlanma unsuru olması sebebiyle uygulama alanı bulmuştur[3]. Bu görüşe göre, haksız fiilden doğan uyuşmazlığa tarafların ortak şahsi hukukunun uygulanması ika yeri kuralına kıyasla daha fazla hukuki kesinlik ve güvenlik sağlamakta, böylece tarafların tesadüfi bir şekilde bulundukları ika yeri hukukunun uygulanması ve bu uygulamanın getirebileceği sakıncalar bertaraf edilerek daha adaletli sonuçlar ortaya konulmaktadır[4].
En Sıkı İlişkili Hukuk
Bazı haksız fiillerde ika yeri bağlama kuralının tesadüfi nitelik arz etmesi durumunda, taraflarla daha yakın ilişkili bir hukuk varsa olaya bu hukukun uygulanması tercih edilebilmektedir. Bir başka deyişle, olayın taraflarının daha sıkı ilişki içinde bulunduğu bir hukuk mevcutsa bu durumda ika yeri bağlama kuralı yerini en sıkı ilişkili hukuk bağlama kuralına bırakmaktadır[5]. En sıkı ilişkili hukuk kuralı, Kıta Avrupası hukukunda bir istisna kuralı ya da tali bir kural olarak önemli bir yer almıştır[6].
Pazar Üzerine Etki
Pazar üzerine etki kuralı, haksız rekabetten ve rekabetin engellenmesinden doğan ihtilaflara uygulanacak hukukun tespitinde genel kabul gören bağlama kuralı olan lex loci delicti commissinin özel bir görünümü niteliğinde ve özel bir duruma uygulanmasından ibarettir[7]. Bu görüşe göre, rekabet hukuku ve haksız rekabete ilişkin hükümler serbest piyasa ve rekabet düzenini korumayı amaçlayan düzenlemeler olup, serbest piyasa ve rekabet düzenini bozucu eylemler hangi devletin pazarını etkilemişse, uyuşmazlığa o devletin kanunu uygulanmaktadır.
Haksız rekabet oluşturan eyleme, bir devletin pazarının etkilenmesi sebebiyle o devletin hukukunun uygulanabilmesi için söz konusu etkinin doğrudan olması, diğer bir deyişle eylemle etki arasında uygun illiyet bağının olması, eylemin sonucu olan etkinin fail tarafından öngörülebilir nitelikte olması ve son olarak ortaya çıkan etkinin rekabet düzenini bozacak niteliğe sahip olması gerekmektedir[8].
İşyerinin Bulunduğu Ülke Hukuku
İşyerinin bulunduğu ülke hukuku, pazar üzerine etki kuralının bir istisnasını oluşturmaktadır. Bu kurala göre, haksız rekabet teşkil eden eylem herhangi bir ülkenin pazarına etki etmemekle birlikte münhasıran belirli bir işletmeye yönelmişse, uyuşmazlığa uygulanacak hukuk haksız rekabet teşkil eden eylemden zarar gören işletmenin işyerinin bulunduğu ülke hukuku olacaktır.
Devam eden yazımızda Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun kapsamında haksız rekabete uygulanacak hukukun tespitinden bahsedeceğiz.
Hukuk Desteği
[1] YILMAZ, Gizem. Türk Milletlerarası Özel Hukuku Ve Roma Iı Tüzüğü Kapsamında Haksız Fiilden Doğan Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukukun Mukayeseli Olarak İncelenmesi, S. 3114
[2] KAYIŞ, Bengül. Haksız Rekabetten Doğan Kanunlar İhtilafı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı,, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010, s. 48
[3] YILMAZ, Gizem. Türk Milletlerarası Özel Hukuku Ve Roma Iı Tüzüğü Kapsamında Haksız Fiilden Doğan Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukukun Mukayeseli Olarak İncelenmesi, S. 3122
[4] KAYIŞ, Bengül. Haksız Rekabetten Doğan Kanunlar İhtilafı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı,, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010, s. 49
[5] KAYIŞ, Bengül. Haksız Rekabetten Doğan Kanunlar İhtilafı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı,, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010, s. 52
[6] YILMAZ, Gizem. Türk Milletlerarası Özel Hukuku Ve Roma Iı Tüzüğü Kapsamında Haksız Fiilden Doğan Akit Dışı Borç İlişkilerine Uygulanacak Hukukun Mukayeseli Olarak İncelenmesi, S. 3121
[7] KAYIŞ, Bengül. Haksız Rekabetten Doğan Kanunlar İhtilafı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı,, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010, s. 55
[8] KAYIŞ, Bengül. Haksız Rekabetten Doğan Kanunlar İhtilafı, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı,, Yüksek Lisans Tezi, İzmir, 2010, s. 58, 59, 60, 61