Daha önceki yazımızda zilyetlik hakkında genel bir bilgiye yer vermiştik. (Lütfen Bkz.) Bu yazımızdaysa, zilyetliğin çeşitleri üzerinde yoğunlaşacağız.
Zilyetliğin türleri:
(i)asli zilyetlik – fer’i zilyetlik
(ii)tek başına zilyetlik – birlikte zilyetlik
(iii)hakka dayanan zilyetlik – hakka dayanmayan zilyetlik
(iv)dolaylı zilyetlik – doğrudan zilyetlik
şeklinde sınıflandırılabilmektedir.
Mülkiyet hakkına kaynaklı malik sıfatına sahip olan kişiler; bu hak neticesinde, aynı zamanda zilyetliğe de sahip olmaktadırlar. Bu kişiler asli zilyet, başka bir deyişle asıl zilyet olarak adlandırılmaktadırlar. Fer’i zilyetse, başkasının mülkiyet hakkına dayanarak zilyetliği elde eden kimselerin tabi olduğu nitelendirmedir. Örneğin bir otomobili sahibinden kiralayan kişi; malın bedelini ödediği süre boyunca, başkasının mülkiyet hakkı dolayısıyla o otomobilin zilyedi olur.
Asli ve fer’i zilyetle bağlantılı olarak, dolaylı zilyet – dolaysız zilyet türü de zilyetliğin kullanım şekliyle alakalıdır. Zilyetliğin konusu olan malı, başka birinin hakkına dayanmadan kullanan kişiye doğrudan zilyet; başka birinin fiili hakimiyeti doğrultusunda kullanan kişiyeyse, dolaylı zilyet adı verilmektedir. Ayrıca bu ayrım, aynı anlama gelecek şekilde vasıtalı – vasıtasız zilyet olarak da yapılmaktadır.
Tek başına zilyetlik durumunda, isminden anlaşılacağı gibi mal üzerinde tek bir kişinin hakimiyeti bulunmaktadır. Birlikte zilyetlik türü de iki şekilde vuku bulmaktadır. Söz konusu mal, birçok kişi tarafından birbirlerinden bağımsız olarak zilyetlik hakkına dayanarak kullanılıyorsa müşterek zilyetlik; birbirlerine bağlı olarak yine zilyetlik hakkına dayanarak kullanılıyorsa da elbirliği zilyetliği ortaya çıkmaktadır.
Son olarak ilk paragrafta atıf yaptığımız yazımızda da bahsettiğimiz üzere, zilyetliğin gerçekleşmesi için bir hakka dayanması gerekmemektedir. Hakka dayanma durumu; mal gasp edildiğinde, dava yoluna gidileceği zaman önem kazanmaktadır. Başka bir deyişle hakka dayanma, hakkın korunmasında büyük rol oynamaktadır. Örneğin; malikin malını kiralayan kiracının zilyetliği, bir hakka dayanırken; hırsızın zilyetliği, hem hakka dayanmamaktadır hem de hukuk tarafından korunmamaktadır.
Hukuk Desteği