Çekten cayma, keşideci tarafından muhatap bankaya verilen çeki ödeme yetkisinin geri alınmasıdır. Esasen bu durumda, lafzi olarak bahsedildiği gibi çekin kendisinden cayma ya da çekin tamamen geçersizliği söz konusu değildir. Çekin geçersizliği söz konusu olmadığı için de çek, kambiyo senedi olma vasfını yitirmemekte, buna bağlı olarak da ciro edilebilmekte ve kambiyo senedi olmaktan doğan diğer işlemler varlığını devam ettirebilmektedir. Ayrıca lehdarın, çekin konusu hukuki işleme dayanarak genel mahkemelerde hakkını araması elbette ki mümkündür.
Cayma beyanında bulunacak olan; keşidecidir (çeki düzenleyen kişi). Bu cayma beyanı, muhatap bankaya yöneltilecektir. Her ne kadar kanunda, keşidecinin cayma beyanında bulunması bakımından herhangi bir şekil ya da süre öngörülmüş olmasa da bu hakkın çek hamile ödeninceye kadar kullanılması gerekmektedir. Ayrıca keşidecinin, cayma beyanında bulunurken, herhangi bir sebep gösterme ya da açıklama yapma mükellefiyeti olmadığı gibi muhatap bankanın da bir sebep gösterilmesini isteme ya da sunulan sebebin geçersizliğini ileri sürme hak ve yetkisi yoktur.
Türk Ticaret Kanunu’nun 799. maddesi: “(1) Çekten cayma ancak ibraz süresi geçtikten sonra hüküm ifade eder. (2) Çekten cayılmamışsa, muhatap, ibraz süresinin geçmesinden sonra da çeki ödeyebilir.” hükmüne haiz olup çekten caymayı düzenlemiştir.
Buna göre; keşideci her ne kadar cayma beyanında bulunmuş olsa da çekten cayma ancak ibraz süresinden sonra hukuki anlamda bir değer ifade edecektir ve dolayısıyla ibraz süresi içinde sunulan cayma beyanına rağmen hamile ödemede bulunan muhatap bankanın, keşideciye karşı herhangi bir sorumluluğu gündeme gelmeyecektir. Zira; çek görüldüğünde ödenen bir senettir ve buna paralel olarak, ibraz süresi içinde karşılığı olan bir çekin hamili tarafından muhatap bankaya sunulması halinde banka, hamile ödeme yapmak zorundadır. Hamil tarafından ibraz süresi içinde çekin muhatap bankaya sunulmaması halinde ise; bankanın ödeme yükümlülüğü ortadan kalkar ve fakat yukarıdaki maddenin ikinci fıkrasında belirtildiği üzere, çekten cayılmamışsa muhatap banka isterse çeki ödeyebilir. Bu ikinci durumda banka çeki ödeyip ödememekte serbesttir. Çekte ibraz süresine ilişkin olarak ise, daha önceki bir yazımızda detaylıca bilgi vermiştik, lütfen bakınız(Bkz.İlgili yazımız…).
Hukuk Desteği