Hakimin önüne gelen davaya bakmamasını gerektiren iki husus vardır ki, bunlardan biri hakimin reddi diğeri de hakimin yasaklılığıdır. Hakimin yasaklı olması için öngörülen sebeplerden ve yasaklılığın sonuçlarından bir diğer yazımızda bahsetmiştik. (Bkz: Bir diğer yazımız…)
Red sebepleri, 6100 sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 36. maddesinde sayılmış olup, “1) Hâkimin tarafsızlığından şüpheyi gerektiren önemli bir sebebin bulunması hâlinde, taraflardan biri hâkimi reddedebileceği gibi hâkim de bizzat çekilebilir. Özellikle aşağıdaki hâllerde, hâkimin reddi sebebinin varlığı kabul edilir: a) Davada, iki taraftan birine öğüt vermiş ya da yol göstermiş olması. b) Davada, iki taraftan birine veya üçüncü kişiye kanunen gerekmediği hâlde görüşünü açıklamış olması. c) Davada, tanık veya bilirkişi olarak dinlenmiş veya hâkim ya da hakem sıfatıyla hareket etmiş olması. ç) Davanın, dördüncü derece de dâhil yansoy hısımlarına ait olması. d) Dava esnasında, iki taraftan birisi ile davası veya aralarında bir düşmanlık bulunması.” şeklindedir. Buna göre; hakimin yargılamanın seyri bakımından objektif olmayan hal ve hareketlerde bulunduğuna dair ciddi bir sebebin varlığı halinde davanın taraflarından biri veya ikisi hakimi reddedebilecek, hakim de bu kişilerin red talebinden bağımsız olarak davadan kendisi çekilebilecektir. Red sebepleri anılan maddede sınırlı şekilde sayılmamıştır.
Hâkim, reddini gerektiren sebeplerin varlığına rağmen çekilmezse, davanın taraflarından biri ret talebinde bulununcaya kadar davaya bakabilecektir. Yeri gelmişken hemen belirtmek isteriz ki, taraflar hakimin reddini yargılamanın her aşamasında ileri süremeyecektir. Tarafların hakimin reddi sebebini bilmeleri halinde, bu hususu en geç ilk duruşmada ileri sürmeleri gerekecektir. Hakimin reddi sebebi, hakimin davaya baktığı sırada öğrenilmişse de en geç sebebin öğrenildiği zamandan hemen sonraki duruşmada beyan edilmelidir. Aksi halde red talebi dikkate alınmayacaktır.
Taraflar reddi talep ederken; red sebeplerini ve delillerini dilekçede açıkça göstermelidir. Söz konusu dilekçe, reddi istenen hakimin görev yaptığı mahkemeye verilmelidir. Hakimin reddi, bir kere talep edildikten sonra geri alınamaz.
Hakimin reddi talebini içeren dilekçe, davanın karşı tarafına da tebliğ edilmelidir. Diğer taraf da bir hafta içinde söz konusu dilekçeye karşı cevaplarını sunabilecektir. Sürecin bir sonraki aşaması ise, her iki dilekçe ve eklerinin bir başka deyişle, red talepli dilekçe ile bu dilekçeye cevap dilekçesi ve eklerinin dosyayla birlikte reddi talep edilen hakime verilmesi olacaktır. Hakim de ilgili tüm dilekçe ve evrakları bir hafta içinde inceleyecek ve iddia edilen red sebeplerinin kanuna uygun olup olmadığına dair değerlendirmelerini bildirecektir. Hakim, red talebi üzerine çekilme kararı da verebilecektir. Tüm bu dilekçeler, ekleri ve reddi istenen hakimin görüşlerini içeren yazı, dosya ile birlikte bir bütün halinde red talebini incelemeye yetkili merci tarafından incelenecektir. Yetkili mercinin inceleme sonunda, iki tür karar vermesi mümkündür: red talebinin reddi veya red talebinin kabulü kararları.
Peki yetkili merci neresidir? Toplu mahkemelerde, reddi istenen hakim hariç olmak üzere mensup olduğu mahkeme yetkili mercidir. Tek hakimli mahkemelerde ise, o yerde asliye hukuk hâkimliği görevini yapan diğer mahkeme ya da hâkim yetkili merci olacaktır. O yerde, asliye hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, o hâkim hakkındaki ret talebi, asliye ceza hâkimi varsa onun tarafından, yoksa en yakın Asliye Hukuk Mahkemesi tarafından değerlendirilecektir. Sulh hukuk hâkimi reddedildiği takdirde, o yerdeki diğer sulh hukuk hâkimi inceleme yapacak mercidir. O yerde, sulh hukuk hâkimliği görevi tek hâkim tarafından yerine getiriliyorsa, bulunma sıralarına göre; o yerdeki sulh ceza hâkimi, asliye hukuk hâkimi, asliye ceza hâkimi, bunların da bulunmaması hâlinde, en yakın yerdeki sulh hukuk hâkimi yetkili merci olacaktır.
Hukuk Desteği