Kaçak, plansız ve düzensiz yapılar inşa edilmesinin yarattığı ekonomik, sosyal, çevresel … sorunlar gün be gün artmaktadır. Bu durumun ortaya çıkmasında nüfus artışı, kontrolsüz göç, şehirlerin plansız büyümesi gibi birden çok sebep etkili olmuştur. Bu nedenle kentsel dönüşümün esas hedefi, şehirlerin fiziki, estetiki koşullarının iyileştirilmesi, kaçak, sağlıksız ve düzensiz yapılaşmanın engellenmesi ve güvenlik açısından riskli unsurların ortadan kaldırılmasıdır.
Pek tabi kentsel dönüşümün kapsamının belirlenmesi idarenin takdir yetkisindedir. Bu yetkinin hukuk kurallarına uygun şekilde kullanılması ise önem arz etmektedir. Kentsel dönüşüm ile bağlantılı hukuki düzenlemelere aşağıda yer vermek isteriz.
=►3194 Sayılı İmar Kanunu: İmar Kanunu ile öngörülen bazı uygulamalar, özellikle plansız yapılaşmayı önleyici işleve sahiptir. İmar Kanunu’nun 18. maddesi uyarınca, idarelere, binalı ve binasız arazilerin maliklerinin rızası aranmaksızın düzenlenmesine imkan tanınmakta, plansız yapılaşan alanların, yeniden düzenlenerek, özellikle yol, yeşil alan, park, okul alanı gibi kamusal alanlarının oluşturulmasına imkan sağlanmaktadır.
=►775 Sayılı Gecekondu Kanunu: Bu Kanun, mevcut gecekonduların ıslahı, tasfiyesi, yeniden gecekondu yapımının önlenmesi amacıyla alınması gereken tedbirleri düzenlemektedir. Böylelikle, belediyelere gecekondu önleme bölgeleri oluşturma, bu bölgelerde vakıflara ait malların idare adına tesciline, gecekondu ıslah ve tasfiye sahaları içinde bulunan veya bu Kanun hükümleri dairesinde yeniden teşkil edilecek önleme bölgeleri içine rastlayan özel mülkiyetteki arazi ve arsaları ve bunlar içerisinde yapı veya sair herhangi bir tesis bulunduğu takdirde bu yapı ve tesisleri, kanunun amacına uygun olarak kullanmak şartıyla, İmar ve İskan Bakanlığı’nın izni ile sahipleriyle anlaşarak satın alınmasına veya kamulaştırılmasına imkan sağlanmaktadır.
=►2985 sayılı Toplu Konut Kanunu: Toplu Konut Kanunu’nun da temel amacı, konut sorunun çözümü, plansız, sağlıksız yapılaşmanın ucuz konut ve arsa üretimi ile engellenmesi, gecekondu bölgelerinin dönüştürülmesinin sağlanmasıdır.
=►5366 sayılı Yıpranan Tarihi ve Kültürel Taşınmaz Varlıkların Yenilenerek Korunması ve Yaşatılarak Kullanılması Hakkında Kanun: Bu Kanun tarihi eserlerin, kültürel ve tabii varlıkların yerel yönetimler tarafından “yenilenmesine” olanak sağlamaktadır.
=►5393 Sayılı Belediye Kanunu: Belediye Kanunu’nun 73. maddesi belediyelere, kentsel dönüşüm uygulamaları yapmak konusunda yetki vermektedir. Belediye Kanunu’na göre, kentin hem fiziki koşullarının iyileştirilmesi hem de sosyal, kültürel ve ekonomik hayatının geliştirilmesi, korunması amacıyla dönüşüm projeleri yapılabilecektir. Bu yetki kapsamında belediyeler, eskiyen kent kesimlerini yeniden inşa ve restore edebilecek; konut, ticaret ve sanayi alanları, teknoloji parkları, sosyal donatı alanları… oluşturabileceklerdir. Bu hususlarda tanınan geniş takdir yetkisi ise birtakım problemlere yol açacak şekildedir.
=►6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun: Yasanın amacı; afet riski altındaki alanlar ile bu alanlar dışındaki riskli yapıların bulunduğu arsa ve arazilerde, standartlara uygun, sağlıklı ve güvenli yaşama çevrelerini oluşturmak üzere iyileştirme, tasfiye ve yenilemelere dair usul ve esasları belirlemek şeklinde tanımlanmıştır. Kanun, idareye riskli alanlarda ya da risk taşıyan yapılarda, kamu gücü kullanılarak bir dönüşüme zorlama imkânı tanımıştır. İçeriğinde zorlama tedbirlerinin de bulunmasından dolayı “dönüştürme” kavramına sıkça yer verilmiştir. Afet riski altındaki alanların ya da riskli yapıların dönüştürülmesi sürecinde mal sahiplerinin rızası dışında uygulama yapılabilecek olması soru işaretlerine neden olmaktadır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na çok geniş yetkilerin tanınmış olması ise hukuki açıdan tartışılması gereken bir diğer husus olarak gözükmektedir. Bu sebeplerle hem “riskli alan” hem de “riskli yapı” kavramları iyi değerlendirilmeli, hak kayıpları önlenmelidir.
Hukuk Desteği