Türk Borçlar Hukuku kapsamında, tazminat sorumluluğu için esas olan kusur sorumluluğudur. Hakkaniyet sorumluluğu özel olarak düzenlenmiştir. Adam çalıştıranın sorumluluğu gibi bazı durumlarda kusura bakılmaksızın tazminata hükmedilir. Bu yazımızda, hakkaniyet sorumluluğu ele alınacaktır.
Hakkaniyet sorumluluğu, Türk Borçlar Kanunu’nun (“TBK”) 65. maddesinde “Hakkaniyet gerektiriyorsa; hâkim, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın, tamamen veya kısmen giderilmesine karar verir.” şeklinde ifade edilmektedir. Alıntılanan hükme göre haksız fiil sorumluluğunun kusur hariç -kusursuz sorumluluk hallerinde zaten kusur aranmamaktadır- bütün unsurlarının oluştuğu hallerde; haksız fiili meydana getiren kişinin sırf ayırt etme gücü bulunmadığı için tazminata hükmedilmemesi hakkaniyet duygusuyla bağdaşmıyorsa, hakkaniyet sorumluluğuna dayanarak haksız fiili meydana getiren kişi tazminata hükmedilebilir. Ayrıca ilgili madde hükmünde ayırt etme gücünün geçici ya da sürekli kaybı denilerek bir ayrım yapılmadığından, hakkaniyet sorumluluğunun ayırt etme gücünü geçici olarak kaybeden kişiler için de uygulanması mümkündür. Ancak ayırt etme gücünün geçici kaybında hakkaniyet sorumluluğunun uygulanabilmesi için ayırt etme gücü geçici olarak ortadan kalkan kişi, bu ortadan kalkışta sorumlu olmadığını ispat etmelidir.
Eklemek gerekir ki; bir üst paragraf içerisinde sorumluluğun kaynağı, haksız fiil olarak zikredilse de TBK’nin 114. maddesinde “Haksız fiil sorumluluğuna ilişkin hükümler, kıyas yoluyla sözleşmeye aykırılık hâllerine de uygulanır.” şeklinde yer alan hükme dayanarak haksız fiil sorumluluğunun borca aykırılık durumlarında da uygulanabileceğini söylemek yanlış olmaz.
Son olarak hakim, bu sorumluluğa ilişkin karar verirken kişinin ayırt etme gücü bulunsaydı da sorumlu tutulup tutulmayacağını tespit edip, hakkaniyet sorumluluğunun bu kritere göre sınırlarını çizmelidir. Aksi halde ayırt etme gücü bulunsaydı gerçekleştirdiği eylemden dolayı sorumlu olmayacak bir kişinin sırf ayırt etme gücü yok diye sorumlu tutulması, hakkaniyetsizliğin asıl kaynağını oluşturacak ve adaletsizliği gidermek için mevzuatımıza eklenen hüküm adaleti sağlamak yerine adaletsizliğe dayanak gösterilecektir.
Hukuk Desteği