Bir buluşun patent alabilmesi için taşıması gereken şartlar patent verilebilirlik şartları olarak nitelendirilir. Bu şartlar esas itibariyle Patent Haklarının Korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname’nin (PatKHK) 5. maddesinde düzenlenmiştir. Bu maddeye göre bir buluşa patent verilerek koruma sağlanabilmesi için:
- Yeni olması,
- Tekniğin bilinen durumunu aşması,
- Sanayiye uygulanabilir olması gereklidir.
1.Yenilik: PatKHK’nin 7. maddesine göre, tekniğin bilinen durumuna dahil olmayan buluşlar yenidir. Tekniğin bilinen durumu, patent başvurusunun yapıldığı tarihten önce, buluş konusunda dünyanın herhangi bir yerinde toplumca erişilebilir yazılı veya sözlü tanıtım, kullanım veya başka bir yolla açıklanan bilgilerden oluşur.1 Başvuru tarihinde veya bu tarihten sonra yayınlanmış olan ve patent başvurusu tarihinden önceki tarihli patent ve faydalı model başvurularının yayınlanan ilk metinleri tekniğin bilinen durumuna dahildir.2
2.Tekniğin Bilinen Durumunu Aşması: Patent her yeni veya farklı olan buluşlara verilmemekte, nitelikli ve önemli sayılabilecek farklılıklara verilmektedir. Patenti diğer fikri yaratıcılığı koruyan haklardan ayıran en önemli unsur budur. PatKHK’nin 9. maddesine göre buluş, ilgili olduğu teknik alandaki bir uzman tarafından, tekniğin bilinen durumundan aşikar bir şekilde çıkarılamayan bir faaliyet sonucu gerçekleşmiş ise, tekniğin bilinen durumunun aşıldığı kabul edilir. Tekniğin bilinen durumunu aşma ile ifade edilmek istenen, teknik kuralın şimdiki duruma kıyasla objektif bir mesafe kaydetmiş olmasıdır. Tekniğin bilinen durumuna aşmada, buluşun tekniğin hali hazır durumundan ölçülebilir bir mesafenin aşılıp aşılmadığı araştırılır.3
3.Sanayiye Uygulanabilirlik: PatKHK madde 5’e göre bir buluşa patent verilebilmesi için sanayiye uygulanabilir olması gerekmektedir. Zira patent, ekonomik anlamda pratik olarak kullanılabilir buluşlara verilmektedir. PatKHK’nin 10. maddesine göre buluş, tarım dahil sanayinin herhangi bir dalında üretilebilir veya kullanılabilir nitelikte ise sanayiye uygulanabilir sayılır. Bir buluşun sanayiye uygulanabilir olması, o buluşun niteliği gereği herhangi bir sanayi dalında üretilebilmesi veya bir çalışma vasıtası olarak kullanılabilmesi demektir.
Patent Verilemeyecek Konu ve Buluşlar Nelerdir?
Yukarıda açıklamış olduğumuz üç şartın yerine getirilmesi her zaman patent almak için yeterli olmamaktadır. Buluşun patent alabilmesi için, aynı zamanda yasal olarak patent verilemeyecek konu veya buluşlar kapsamına girmemesi de gereklidir. Bu kapsamda PatKHK’nin 6. maddesinde “patent verilemeyecek konu ve buluşlar” düzenlenmiş ve aşağıdaki konular buluş niteliğine sahip olmadığı gerekçesiyle patent kapsamı dışına çıkarılmıştır.
- Keşifler, bilimsel teoriler, matematik metotları,
- Zihni, ticari ve oyun faaliyetlerine ilişkin plan, usul ve kurallar,
- Edebiyat ve sanat eserleri, bilim eserleri, estetik niteliği olan yaratmalar, bilgisayar yazılımları
- Bilginin derlenmesi, düzenlenmesi, sunulması ve iletilmesi ile ilgili teknik yönü bulunmayan usuller,
- İnsan ve hayvan vücuduna uygulanacak cerrahi ve tedavi usulleri ile insan ve hayvan vücudu ile ilgili teşhis usulleri. Sınırlandırma bunların herhangi birinde kullanılan tertip ve maddeler ile bunların üretim usullerinde uygulanmaz.
Öte yandan, buluş niteliğine sahip olsa bile kamu düzeni ve genel ahlaka aykırılık nedeniyle aşağıdaki buluşlara patent verilemeyeceği kabul edilmiştir.
- Konusu kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı buluşlar,
- Bitki veya hayvan türleri veya önemli ölçüde biyolojik esaslara dayanan bitki veya hayvan yetiştirilmesi usulleri
1 Patent Haklarının korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 7/2. madde
2 Patent Haklarının korunması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname 7/3. madde
3 KARAHAN Sami, SULUK Cahit, SARAÇ Tahir, NAL Temel: Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, s.210
4 KARAHAN Sami, SULUK Cahit, SARAÇ Tahir, NAL Temel: Fikri Mülkiyet Hukukunun Esasları, s.211, Bruchhausen 57
Hukuk Desteği